Kadinlarda en çok görülen kisirlik nedenleri

[eg24]

Kadinlar en çok görülen kisirlik nedeni yumurtlama bozuklugu

Kuskusuz her kadin dogasi geregi çocuk sahibi olup annelik duygusunu tatmak ister. Ancak günümüzde her 100 çiftten 15'i bu istegine kavusabilmek için yardim almak zorunda. Dogal yollarla çocuk sahibi olamayan kadinlarda erkeklerde oldugu gibi pek çok farkli sorun görülebilir. ART Tip Merkezi Kadin Hastaliklari ve Dogum Uzmani Dr. Senai Aksoy kadinlarda en çok görülen kisirlik nedenlerini anlatiyor.

Kisirlikta taninin konabilmesi için tetkikler ve muayeneler adim adim uygulanir ve uzun zaman alabilir. Bu zaman doktorun problemi iyi anlamasina ve en etkili tedaviye karar vermesine yardim eder. Arastirmalar sonucu bir veya birden fazla kisirlik nedeni bulunabilecegi gibi çiftlerin yaklasik %15'inde kisirligin nedeni saptanamaz. Yapilan tetkikler sonucu kadinlarda en çok saptanan kisirlik sebepleri yumurtlama bozukluklari, endometriozis ve tüplerin hasarli veya tikali olmasidir.

1. Yumurtlama bozukluklari:

Kadinda en sik görülen kisirlik nedeni yumurtlama bozukluklaridir. Yumurtlama (yumurtanin yumurtaliklar disina atilmasi) olmaksizin döllenme ve gebelik olusamaz. Yumurtlama bozuklugu dendiginde yumurtlamanin hiç olmamasi veya düzensiz ve seyrek olmasi anlamina gelir. Adetlerin seyrek veya hiç görülmemesi çogu zaman bir yumurtlama bozuklugunu gösterir.

Ancak adetlerin tamamen düzenli oldugu durumlarda da yumurtlama bozukluklarina rastlanabilir.

Yumurtlama bozukluklari baslica üç grupta toplanabilir

-Yumurtaliklardaki yumurta üretimini uyaran hormonlarin dogustan eksikligine bagli olarak beyin sapindan salgilanamamasi: Bu durumda kadinda ergenlikten itibaren hiç adet kanamasi görülmez

-Beyin sapindan(hipofiz) süt hormonu prolaktinin normalden fazla salgilanmasi: Bu durum genellikle bu bölgedeki iyi huylu bir tümörün varligina bagli olmakla beraber bazen hiçbir neden bulunamaz. Iyi huylu tümörler cerrahi yollarla çikarilabilir. Neden bulunamadigi durumlarda çesitli ilaç tedavileriyle prolaktin seviyeleri düsürülerek yumurtlama normal hale getirilebilir.

-Polikistik over sendromu: Bu hastaligin tipik formunda genel olarak adetler düzensiz ve seyrektir (yilda 3 - 4 adet). Bazi hastalarda adetler hiç görülmezken digerlerinde tamamen normal olabilir. Hastalar genellikle sismanlamaya yatkindirlar. Ciltte ve saçlarda yaglanma, sivilce gibi problemler sikça görülür. Yumurtaliklarda normalden fazla sayida yumurta bulunmakta ve bunlar erkeklik hormonu salgilayarak normal yumurta gelisimini engellemektedir.

2. Tüplerin hasarli ve tikali olmasi:

Tüplerin kismen veya tamamen tikali olmasi sperm ile yumurtanin bulusmasini engelleyerek döllenme ve gebeligi olanaksiz kilar. Tüplerdeki bu hasar geçirilmis enfeksiyon, endometriozis veya geçirilmis bir ameliyat sonrasi kalan karin içi yapisikliklari gibi birçok nedene bagli olabilir. Tüpler bir dis gebelik sonucu da hasara ugrayabilir. Gelismis ülkelerde cinsel yollardan bulasan enfeksiyonlar tüplerdeki hasarin en önemli nedenidir. Ülkemizde çocukluk çaginda alinan verem mikrobu da tüplerde geri dönülemez hasar olusturur.

Tedavisi:

Daha önceden geçirilmis enfeksiyonlar veya pelvik cerrahi genellikle tüp ve yumurtaligin iliskisini bozan yapisikliklara yol açar. Yapisikliklarin ince ve teknik olarak açilabilecek durumda olmalari durumunda adezyolizis adi verilen laparoskopik yapisiklik açma isleminden fayda görülebilir. Tüp ve yumurtaliklar arasindaki normal anatomik iliskinin tekrar saglanmasindan sonra kadinin yasi ve ek kisirlik faktörlerinin olup olmamasina bagli olarak %30-60 arasinda gebelik oranlari bildirilmistir.

Yapisikliklarin çok yogun oldugu durumlarda açilma islemini takiben tekrar yapisma olasiligi yüksek oldugundan gebelik oranlari düsüktür. Laparoskopi sirasinda kapali olan tüplerin de açilma olasiligi vardir. Özellikle karin bosluguna açilan kismindan tikali olan tüpler (hidrosalpinks) salpingostomi adi verilen bir islem ile açilabilir. Tüpün iç tabakasinin hasari durumuna, tüpün çeperinin kalinligina ve çevre yapisikliklarin varligina göre tekrar kapanma oranlari %30-100 arasinda ve gebelik oranlari da %10-70 arasinda degisir. Tüplerin açilmasinin olanaksiz oldugu durumlarda ise daha sonraki tüp bebek uygulamasina hazirlik olarak tüpler alinmalidir. Tikali tüplerin yerinde birakilmasi tüp bebek uygulamasindaki gebelik oranlarini olumsuz olarak etkilemektedir.

3. Endometriozis

Endometriozis, rahim içini döseyen dokunun (endometrium) rahim disinda gelismesine denir. Endometriozis en sik olarak rahimi yerinde tutan baglara yerlesir. Diger sik görüldügü bölgeler ise rahim yüzeyi, tüpler ve yumurtaliklardir. Endometriozis tipki rahim içini döseyen doku gibi hormonlara duyarli olup adet sirasinda kanar. Karin içinde olusan bu mikro kanamalar zamanla iltihap benzeri yangisal durum olusturur ve yapisikliklara sebep olur. Endometriozis yumurtaliklarda yerlestigi zaman kist olusumuna neden olur. Bu kistlere endometrioma adi verilir.

Endometriozisin en önemli belirtileri adet öncesi ve adet sirasinda agri, iliski esnasinda veya sonrasinda agri, düzensiz siddetli adetler ve kisirliktir. Daha az görülen diger belirtiler yorgunluk, adet esnasinda bagirsak hareketlerinin siddetlenmesi. Ishal, kabizlik gibi diger sindirim sistemine ait belirtilerdir. Bunlarin yani sira endometriozis bazi kadinlarda hiçbir belirti vermeyebilir.

Endometriozisi olan kadinlarin yaklasik yüzde 50'sinin çocuk sahibi olabilmeleri için tedavi gerekir. Yine kisirlik nedeni ile basvuran kadinlarin yaklasik yüzde 25'inde endometriozis saptanir.

Tedavisi:

Endometriosis kistlerinin laparoskopik olarak alinmasi ile kisir çiftlerdeki gebelik sansi artmaktadir. Laparoskopinin yumurtalik kapasitesine zarar vermeyecek sekilde dikkatli yapilmasi çok önemlidir. Endometrioma kist kapsülünün soyulmasi sirasinda normal yumurtalik dokusunun zarar göremesi ve yumurtalik kapasitesinde azalma olma olasiligi vardir. Endometriosisin hem kendisi hem de yapilan müdahale kaçinilmaz olarak yumurtalik rezervinde azalmaya neden olabilir. Bu nedenle son yillarda özellikle kistleri tekrarlayan kadinlarda tekrar cerrahiden ziyade çocuk istegi varsa tüp bebek yapilmasi tercih edilmektedir.

Yakinma agri ise tekrar cerrahiden baska sans genellikle yoktur. Laparoskopik endometriosis cerrahisini takiben gebe kalamayan çiftlerin yaklasik %50 sinde 6 ay içinde kendiliginden gebelik olusur. Kendiliginden gebe kalamayanlarda ise 1 yil bekledikten sonra tüp bebek yapilmasi gerekir.

Derin endometriosis adi verilen ve rahim ve barsak arasindaki bölgeyi tutan endometriosis lezyonlarinin laparoskopik olarak çikarilmasi mümkündür. Bu lezyonlarin alinmasi ile agri genellikle giderilir. Ileri evre endometriosis cerrahisi uzun süren ve deneyimli bir cerrahin varligi gerektiren bir tedavidir. Endometriosisin tekrarlama riski olan bir hastalik oldugu unutulmamalidir. Kadinlarin özellikle menopoz öncesi yasamlarinda %50 tekrarlama riski vardir. Bu nedenle çocuk isteyen kadinlarda tüm endometriosis lezyonlarinin temizlendigi bir operasyonu takiben 6 ay içinde gebelik olmamissa tüp bebek yapilmasini öneriyoruz. Asilama tedavileri genellikle düsük gebelik orani ile seyrettiginden önerilmemektedir.

4. Rahim agzina ait problemler:

Rahim agzindaki yapisal, enfeksiyona ait veya bu bölgedeki salgiya (mukus) ait bozukluklar kisirlik sebebi olabilir. Rahim agzindan salgilanan mukus spermlerin genital yoldan tasinmasini kolaylastirir. Östrojen ve progesteron hormonlari etkisi altinda mukusun siklus sirasinda miktari ve niteligi degisir. Polip gibi iyi huylu tümörler veya bu bölgeye uygulanmis olan cerrahi girisimler kisirliga neden olabilir.

5. Alerjik nedenler:

Alerjik nedenler kisirlik nedeni olabilmekle birlikte teshisleri ve tedavileri zordur. Alerjik neden spermlerde veya mukusta bulunabilir. Antisperm antikorlari adi verilen bu alerjik durumlarin tedavi etkinligi belli degil ve tedavi edilen veya edilmeyenlerdeki gebelik oranlari çok farkli degildir. Bu nedenle rutin olarak gerekliligi tartismalidir.