Deprem, ruhumuzda da yikima neden oluyor

[eg24]

17 Agustos 1999 tarihinde yasanan deprem, günümüzde birçok insani, bu afet sonucunda olusan Travma Sonrasi Stres Bozuklugu (TSSB) ile etkiliyor. INDA Çözüm Odakli Danismanlik ve Egitim Merkezi’nin yapmis oldugu çalismaya göre, deprem, sel gibi afetlere maruz kalanlarin yüzde 10-15’i uzun vadede travmatik stres tepkileri göstererek bu durumla basa çikamayabiliyor. Travma Sonrasi Stres Bozuklugu (TSSB) adini tasiyan bu durum sinsi bir seyir gösteriyor. Travma Sonrasi Stres Bozuklugu yasayan kisilerde görülebilen en belirgin özellikler iliski problemleri, kaygi problemleri ve ebeveyn-çocuk çatismalari olarak ortaya çikiyor. INDA Çözüm Odakli Danismanlik ve Egitim Merkezi’nden Uzman Psikolog Ibrahim Eke, TSSB’yle basa çikabilmek için yardim almanin neredeyse zorunlu oldugunu belirtti.

Ülkemizde birçok insanin hayatinda büyük yaralar birakan depremler, psikolojimizi de derinden etkiliyor. INDA Çözüm Odakli Danismanlik ve Egitim Merkezi ekibi depremler sonrasinda, afeti yasayan yerlere giderek erken dönem müdahaleleri ve uzun dönem çalismalari sürdürüyor. INDA ekibinin bu deneyimlerinden yola çikarak olusturdugu çalismaya göre, deprem gibi dogal afetler sonrasinda, bu afetlere maruz kalan grubun yüzde 10-15’i uzun vadede travmatik stres tepkileri gösterebiliyor. Yüzde 85 ila 90’i ise erken dönemde etkilenmis olsa bile uzun vadede kendiliginden bu durumla basa çikabiliyor.

Erken dönem müdahaleleri çok önemli

INDA Çözüm Odakli Danismanlik ve Egitim Merkezi’nden Uzman Psikolog Ibrahim Eke, depremin etkileriyle ilgili olarak su bilgileri verdi: ““Unutmayalim, unutturmayalim” sloganlariyla sadece yil dönümünde hatirlanir hale gelen 17 Agustos 1999 tarihinde yasanan deprem, toplumda birçok kisiyi bu afet sonucunda olusan Travma Sonrasi Stres Bozuklugu (TSSB) ile etkiliyor. Deprem sonrasinda travmatik olayi yasayan kisilerde etkilenmeyi belirleyen sey olayin siddetinden çok kisinin olayi nasil algiladigi oluyor. Deprem gibi dogal afetler sonrasinda maruz kalan grubun yüzde 10-15'inin uzun vadede bu durumdan etkilenecegini, yüzde 85 ila 90’inin ise erken dönemde etkilenmis olsa bile uzun vadede bu durumla kendiliginden basa çikabilecegini söyleyebiliriz. Bu basa çikmayi kolaylastiran sey ise magdurlara yönelik etkin bir sosyal ve psikolojik yardim faaliyetidir. Eger bu, etkin, güçlü ve ayrimsiz bir sekilde yapilirsa etkilenme oraninin yüzde 3'lere kadar düsebilecegini biliyoruz. Bu durum erken dönem müdahalelerinin ayrim gözetmeden yapilmasi gerekliligini ortaya koyuyor.”

“Erken dönemde etkilenme” olarak kastedilen durumun, olayin hemen sonrasindaki 3 ila 6 aylik süreci kapsadigini belirten Eke, bu dönemde gösterilen tepkilerin genel tanimlamasinin Akut Stres Bozuklugu oldugunu ve neredeyse grubun bütününün bu tepkileri gösterebilecegini söyledi. Kisinin, bu dönemde travmatik stres tepkilerinin çogunu yasayabilecegini, önemli olanin bununla belli bir süre sonra basa çikilabilir oldugunu bilmek gerektigini söyledi. INDA Çözüm Odakli Danismanlik ve Egitim Merkezi’nden Uzman Psikolog Ibrahim Eke, kriz dönemlerinde görülebilen travmatik stres tepkilerini ise Fiziksel Tepkiler (mide bulantisi, kusma vb. sorunlar, yorgunluk, kalp çarpintisi, gögüs agrisi, titreme, bayilma hissi, bas dönmesi, bas agrilari), Duygusal Tepkiler (kaygili olma, üzüntü, depresif duygu durumu, inkar, korku, suçluluk, panik, hayal kirikligi, kizginlik, kolayca korkma, küntlesme), Zihinsel Tepkiler (ilk sok, bellekle ilgili sorunlar, dikkatsizlik, kabuslar, araya giren düsünceler, yönünü bulamama, eskileri hatirlayamama, sorun çözememe, yanlis kararlar, uyku bozuklugu, kafa karisikligi), Davranissal Tepkiler (kendini geri çekme, kipir kipir olma, ani davranislar, madde alimi, çabuk tepki verme, baskalarini suçlama, yeme sorunlari, her seyi kontrol altinda tutma istegi) ve Sosyal Tepkiler (is-okul, arkadaslik ve evlilik iliskilerinde sorunlar, insanlardan uzaklasma, asiri yargilayici ve suçlayici olma, sisteme müdahale etme) olarak bese ayirdi: “Bu tepkiler olayin üzerinden 3-6 ay geçtigi halde devam ediyorsa ve belli bir süreklilik arz ediyorsa artik tanimlama Akut Stres Bozuklugu degil Travma Sonrasi Stres Bozuklugu’dur (TSSB). Özellikle vurgulamamiz gereken sey TSSB'nin sinsi ve bukalemun etkisine sahip olusudur. TSSB'si olan bir kisi bu konuyu degil genellikle bu sürecin etkileri ile ortaya çikan farkli problemleri belirterek yardim alma egiliminde olur. En fazla görülenler iliski problemleri; eslik eden diger kaygi problemleri ve ebeveyn-çocuk çatismalaridir. TSSB'nin en önemli özelligi diger problemlerden farkli olarak basa çikabilmek için yardim almanin neredeyse zorunlu olmasidir.”

Deprem korkusu yasayan çocuklara nasil yaklasmak gerekir?

INDA Çözüm Odakli Danismanlik ve Egitim Merkezi’nden Uzman Klinik Psikolog Özden Sevil, depremlerin çocuklarin üzerindeki etkileri ve yapilabileceklerle ilgili olarak ise sunlari söyledi: “Çocuklarin travmayi nasil yasadiklari içinde bulunduklari gelisimsel dönemle baglantili. Nasil bir tedavi yaklasimi sunulmasi gerektigi de çocugun yasina, gelisimsel düzeyine göre farklilik gösterebiliyor. Örnegin; bebeklik döneminde travmatik tepkilerini daha sik aglama, daha kolay irrite olma, uykularinda ve istahlarinda degisiklik seklinde ortaya koyabilirler. Bu durumda çocuga sarilmak, daha sik kucaga almak, dokunmak iyi gelebilir. Okul öncesi dönemdeki bir çocuk yasadigi travmayi detayli anlatacak kadar sözel becerilere sahip olmayabilir, ancak aileden ve özellikle anneden ayri kalmakta zorlanabilir, ayrilma korkusu ya da endisesi yasayabilir, asiri “yapisma” halinde olabilir. Eskisine göre çabuk ve sik aglayabilir, sizlanabilirler. Hoslandigi seylere olan ilgisi azalabilir veya kaybolabilir. Böyle bir durumda ailenin tutarli bir sekilde güven ortami sagliyor olmasi, çocuga dokunmasi, korkusunu kabul edip rahatlatmasi önemlidir. Ergenlik döneminde verilen travmatik tepkiler yetiskinlerinkine benzer olur. Onlarla konu hakkinda konusulabilir, akranlarin destegi saglanabilir.”