SICAK HAVA ve SAGLIK

[eg24]

Sicaklarin arttigi su günlerde önemli sorun sicak çarpmasidir. Sicak ve nemli havada, genellikle yeterli sivi almadan yapilan egzersiz sonrasi olusur. Vücudun isi ayar sistemi bozulur. Asiri su ve tuz kaybi olur.

Yüksek ates, tansiyon düsüklügü, nabizda hizlanma, asiri yorgunluk, bitkinlik, agrili kramplar, kalbte ritm bozuklugu, bas agrisi, kusma-ishal, huzursuzluk, havale, bilinç bulanikligi olur. Zamaninda müdahale edilmezse ölüme neden olabilir.

Özellikle çocuklar, yaslilar, kronik hastagi (kalp-damar hastaligi, hipertansiyon, ritm bozuklugu,solunum sistemi hastaligi, böbrek hastaligi, diabet ve diger endokrin hastaliklar, karaciger hastaligi, Alzheimer, Parkinson vs) olanlar, depresyon ve akil hastaligi olanlar, alkolikler, yalniz yasayanlar, muhtelif ilaç ( diüretik vs ) tedavisinde olanlar, yataga bagli olanlar, hamile kadinlar ve sismanlar, sicakta agir fizik aktivitede bulunanlar risk altindadir. Risk, bireysel durum, sicaga maruz kalma düzeyi, sicak havaya adaptasyon yetenegine göre degisir.

Günes çarpmasinda alinacak ilk tedbirler:

Sicakta veya güneste olan birinde ates, asiri halsizlik, bayilma veya ciltte asiri kuruma oldugu fark edilirse hemen serin ve hava akimi olan bir yere alinmali, giysileri çikarilmali, düz yatirilmali, bacaklari yukari kaldirilmali ve ciltten buharlasma saglayacak sekilde sogutulmalidir. Bu nedenle vantilatör önünde cildi islatilabilir, soguk su banyosu yaptirilabilir veya koltuk alti, boyun ve kalçalarina soguk kompres uygulanabilir. Ancak alkolle sogutulmamali. Bilinci açiksa bol su ve tuzlu ayran vermeli. Suur bulanikligi, havale geçirme gibi belirtiler varsa vakit geçirmeden hastaneye götürmelidir. Ayrica kas kramplari serin bir yerde dinlenme ve bol sivi almaya ragmen 1 saatten uzun sürerse yine doktora basvurmalidir. Hastanin sogutulmasi ve yeterli sivinin verilmesi önemlidir. Ates düsürücülerin faydasi yok, hatta verilmesi sakincali olabilir.

Sicaklarda nasil beslenmeli?

- Sicak havalarda görünmeyen sivi kaybi ( idrar ve terleme disi) fazladir . O nedenle kaybedilen su ve tuzu yerine koyacak tarzda bol sivi almali, susamayi beklemeden günde en az 2- 2.5 litre sivi tüketmeye özen gösterilmelidir. Bu durum özellikle susama hissi azalmis yaslilar için önemlidir. Susamak vücudun su ihtiyacinin bir göstergesi degildir; idrar rengi daha güvenilir bir göstergedir. Idrarin koyu sari renkte olmasi vücutta su eksikligini gösterir. Yaninizda su sisesi tasimali, bol miktarda tuzlu ayran tüketmelidir.

- Alkol, fazla kafein almamali.

- Agir ve yagli yiyeceklerden kaçinilmali. Sik araliklarla ve az az, sebze ve meyveden zengin beslenmeli. Proteinden zengin gidalar azaltilmali

- Disarida ve açikta satilan yiyeceklerin tüketiminden kaçinmali. Çabuk bozulma riski olan besinler (et, yumurta, süt, balik vb.) açikta bekletilmemeli

Nasil giyinmeli?

Açik renkli, pamuk ya da keten gibi kumastan yapilmis, bol ve rahat giysiler tercih edilmeli. (Sentetik kumastan giysiler ciltten buharlasmaya izin vermediginden hissedilen sicagi artirir) Disari çikarken genis kenarli sapka, semsiye, uygun günes gözlügü kullanilmali.

Yapilmamasi gerekenler:

Günesin dik geldigi günün en sicak saatlerinde (saat 10.00-16.00 arasi ) zorunlu olmadikça disari çikilmamali. Bu saatlerde denize- havuza girilmemeli, güneslenilmemeli, disarida spor ve yürüyüs yapilmamali. Bronzlasmak için günesin altinda saatlerde yatilmamali. Sabah ve ikindi saatlerde bile günesten koruyucu krem kullanarak kisa sürelerle güneslenmeli.

Sicaklarda nelere dikkat edilmeli? “SERIN TUT, BOL SU IÇ”

Evde: Yasanilan ortam serin tutulmali,. Ideal oda sicakligi gün içinde 32 C’in alti, gece 24C’in altidir. Bu durum özellikle bebekler, 60 yasin üstündekiler ve kronik hastaligi olanlar için önemli. Odanizi özellikle dis ortamin daha serin oldugu gece ve sabah erken havalandirin. Gündüz günese karsi olan pencere ve kepenkleri kapatin. Ilaçlarinizi < 25 altinda veya buzdolabinda saklayin.

Ofiste: Ofisilerin yeterince havalandirilmasina özen gösterilmeli. Ofis sicakligi optimal sekilde klimatize edilmeli.

Arabada: Kapali ve park edilmis araç içinde uzun süre kalinmamali. Araçlar yeterince havalandirilmali, klimalari optimal isiyi saglayacak ve esinti direkt üzerinize gelmeyecek sekilde ayarlanmali Özellikle bebek, çocuk, engelliler ve hayvanlar kapali ve park etmis araçlarda kesinlikle birakilmamali. Çünkü araçlarin iç isilari, klima olsa dahi park edildikten çok kisa sürede yükselir.

Disarida: Açik havada çalisanlar özellikle risk altinda. Bu nedenle disaridaki islerinizi ve aktivitelerinizi hava durumuna göre programlayin. Egzersizinizi sabah saatlerinde yapin. Günesin dik oldugu ögle saatlerinde (saat 11.00 ile 16.00 arasi) mümkünse disari çikmayin. Sik sik serin yerlerde mola verin. Bol sivi almaya özen gösterin. Basinizi, gözlerinizi ve cildinizi günesten koruyun. Bu nedenle genis sapka, semsiye, uygun günes gözlügü ve günes koruyucu krem kullanin

Hastalar: Hastaliginiz var ve ilaç kullaniyorsaniz (özellikle idrar söktürücü, beta bloker, antidepresan, antipsikotik, tansiyon ilaci, antihistaminik) mevcut hava sartlarina adaptasyonunuz konusunda bilgilendirme ve ilaç dozlarinizin ayarlanmasi için doktorunuza basvurun.

Isyerlerinin üzerine düsen sorumluluklar

Sicak ve nemli ortamda çalismak sadece rahatsizlik hissi vermez, ayni zamanda ciddi saglik sorunlari olusturabilir. O nedenle isveren, çalisanlar üzerindeki sicak stresini azaltacak tedbirler almalidir. Bu nedenle is yerinin sicakligi azaltilmali. Klima veya vantilatörler, izolasyon ve havalandirma yollardan birkaçi. Fakat bazi is yerlerinde ( firin, hamam, çamasirhane) bunu saglamak kolay degil. Sicaklik 35 C üzerinde ise vantilatör sicagin sagliga etkisini önlemez.

Diger yandan insanin sicaga alisma, uyum saglama yetenegi vardir. Bu durum, normal sartlarda 5-7 gün içinde olur. Ilk gün hissedilen rahatsizlik giderek azalir. Kisilere uyum saglamasi için süre tanimalidir.

Sicak stresi, kismen is sirasinda vücutta olusan isi miktarina baglidir. Olusan isi miktari sürekli agir iste çalisanda, aralikli ve hafif iste olusandan daha fazladir. O nedenle isi stresini azaltmanin bir yolu da isi kolaylastirmak ve yeterli molalar vermektir. Çok gerekli olmayan isler ertelenebilir. Ortamin klimatize edilmesi, gerekli istirahat süresini azaltacagindan verimliligi artirir. Sicak is yerlerinde serin dinlenme alanlarinin temini sicak stresini azaltir. Sik ve kisa molalar en faydali olani.

Sicak ortamda çalisirken terle çok sivi kaybi oldugundan, bu kaybi karsilayacak içme suyu kaynaklari olmali . Is yerine uygun koruyucu giysi temin edilmeli. Çalisanlarin sicak çarpmasi konusundaki farkindaliklari önemli. O nedenle egitim gerekli.

Diger yandan bu konu bir devlet politikasi olmalidir. Kisa - orta - uzun vadeli tedbirler gerekir. Dünya Saglik Örgütü’nün, iklim degisikliginin sagliga etkisinden korunmak için aktif ve uzun süreli bir programi var. Son yillarda olusan iklim degisikliginin sagliga etkilerine karsi önlem plani, pek çok Avrupa ülkesinde giderek önem kazanan bir konu. Nitekim 2003 yilindaki sicak hava dalgasinda Fransa’da görülen ölümlerden sonra alinan tedbirlerle, 2006 yilindaki sicak hava dalgasinda daha az oranda ölüm oldu. Bu konuda EuroHEAT, Avrupa sehirlerinde sicagin halk sagliga etkisini saptayip, sicak dalgasina karsi hazirlikli olmak için saglik sistemlerinin iyilestirilmesine yönelik projeler gelistirmekte; iklim degisikligine adaptasyon startejileri olusturmaktadir.