Çocuklar neden sÖz dinlemez?

[eg24]

HER ANNE BABA ÇOCUGU IÇIN BIRÇOK DETAYI PLANLAR, ÇOCUGU IÇIN HER SEYIN EN IYISINI ISTEME ARZUSUYLA BOL MIKTARDA BEKLENTI IÇEREN BU DAVRANIS BIÇIMI ÇOCUKLAR IÇIN ZORLAYICIDIR. ÇOCUKLARDAN BU BEKLENTILERIN KUSURSUZ KARSILANMASINI ISTEMEK ÇATISMALARIN DOGMASINA SEBEBIYET VEREBILIR. BU BEKLENTILERE KARSILIK VERMEYE DIRENEN ÇOCUK DA SÖZ DINLEMEYEN ÇOCUK ETIKETINI ALIR.

Çocuklar söz dinlemez, çünkü çocuklar yetiskinlerin agzindan çikan sözcüklere göre hareket eden robotlar degildir. Çocuklarin istekleri, meraklari, hareket etme ve ilgi göreme ihtiyaci vardir. Çocugun bu ihtiyaçlari ve istekleri yetiskinin mesgul ve planli yasaminda islerin yolunda gitmemesine neden olan bir engel haline dönüsebilir. Anne ve baba çocugu için, birçok detayi planlar, sabah kalkma saati, ögünlerde yenecek olan yemekler, yatma saati gibi. Çocugu için her seyin en iyisini isteme arzusudur bu. Eller yikanmali, kirli kiyafetlerle dolasmamali, evde kosmamali, elleriyle bir sey yememeli, yalan söylememeli, oyuncagini paylasmali, zamani iyi kullanmali, hizlica giyinmeli, ödevler saatinde yapilmali, kardesle iyi geçinilmeli gibi bol miktarda beklentiyi karsilamak bir çocuk için zorlayicidir. Bu nedenle çatismalar yasanir. Kisaca anne babanin beklentilerine, ideallerine göre davranamayan çocuk söz dinlemeyen çocuk etiketini alir. Çocuklarin yetiskinin beklentilerine uygun davranmaya ikna etmenin tek yolu onlara bir seyleri söylemek, emretmek degildir. Anne babalar bunun farkina varirlarsa söz dinlemeyen çocuk imaji da ortadan kalkar. Her çocugun ihtiyacina uygun disiplin anlayisi ile hareket etmek yeterlidir. Genellikle çocuklarin ihtiyaçlari nelerdir diye düsündügümüzde, ana basliklari su sekilde siralayabiliriz;

Güven ihtiyaci: Çocugun zorlandigi bir davranisi degistirebilecegine önce anne babanin inanmasi gerekir. Eger yetiskinin bu konuda umudu yoksa çocuk bunu hissedecektir. “Nede olsa bir sey düzelmez, ne desem bos” düsünceleriyle biçimlenen tutumlarla istendik davranis olusturulamaz.

Kosulsuz kabul ihtiyaci: Ne yapmis olursa olsun her yönüyle kabul görme ve sevilme ihtiyaci karsilanmayan çocuk anne baba ile isbirligi yapma konusunda zorlanir, davranisini degistirmektense direnir veya umursamaz davranir.

Tutarli ve kararli yaklasim: Her gün ayni beklenti içinde olmak önemli, bir gün disini firçalamamasina önemli bir sey degilmis gibi yaklasip ertesi gün unutmamasini beklersek davranis degisikligi olusturmada yeterli olunamayacaktir.

Basarabildigini görmeye ihtiyaci: Ne yaparsa yapsin yeterli olmadigini hisseden bir çocuk degisim için çaba göstermeyecektir. Bu nedenle küçük çabalarini fark etmeli ve bu da çocuga söylenmeli. Haftanin her günü yatma saatini geciktiren bir çocuk haftada bir gün zamaninda yatmayi basariyorsa bu önemli bir gelismedir. Bunu haftanin iki gününe çikarabilmek önemlidir.

Ihtiyaç duydugu zamani verebilmek: Çocugun hizinda ilerlemek önemli, yetiskinin aceleci beklentisinin çocugun dünyasinda yeri yoktur. Kisa sürede her beklentiye uyum saglamasini beklemek anne baba çocuk arasinda çatismalarin artmasina neden olacaktir.

Çocugun yapabilecegi davranisi ondan beklemek: Çocuk yasina ve yeteneklerine uygun olmayan beklentiyi basaramayacagi için, her anne babanin çocugun içinde bulundugu yas özellikleri hakkinda bilgi sahibi olmasi önemlidir. Örnegin bir okulöncesindeki bir çocuga odani topla demenin bir anlami yoktur. O yasta bir çocuk daha detayli bir tarifi anlayabilir ve uygulayabilir. Yerde duran oyuncaklarini oyuncak kutusuna koymalisin demek daha yerinde bir beklentidir.

Davranis degistirme sürecinde anne-babanin çocukla isbirligi yapmasi: Çocugunuzda oturmasini istediginiz bütün davranislar sadece çocugunuzun degil, ailenin tüm bireylerinin sorumlulugundadir. Çocuklar yapilmasi gerekenlerin emredildigi ortamlarda degil, herkesin beraberce çalistigi ortamda yer aldiklarinda verimli olurlar.

Çocuklarimizda davranis degisikligini nasil kazandirabiliriz?

Çocugumuzdan beklentilerimizin gerçeklesmesi durumuna göre onun beklentimize uygun davranislari kazandigini ya da kazanamadigini düsünürüz. Eger beklentilerimize uygun davranislar ortaya çikmamissa süreci gözden geçirmek gerekir. Elbette ki bu süreç her eve her anne babaya göre farkli yasanacaktir. Çocuklarin kisilik özellikleri, fiziksel yapilari mutlaka dikkate alinmalidir. Ancak burada önemli olan anne-babanin çocugun isini yapmayi birakmasi ve kendisinin yapabilmesi konusunda kararli davranabilmesidir. Anne-babalar çocuklarinin yapabilecekleri seyleri kendileri yaparak, yasamlari boyunca ihtiyaç duyabilecekleri önemli yasam becerilerinin gelisimini de engellemis olurlar (karar verebilme, seçim yapabilme, girisken davranabilme… gibi). Kisisel farkliliklar söz konusu olsa da davranis degistirmeye yönelik sürecin “ temel” ve ” degismez” ögeleri vardir.

Amacimiz, ister çocugumuza temel aliskanliklari kazandirmak olsun, ister oturmus olumsuz bir davranisi degistirmek olsun, izleyecegimiz adimlar sunlar olmalidir:

1. Adim: Bilgilendirme

Çocugun davranisinda istenen degisimin gerçeklesebilmesi için önce çocugun bu degisim hakkinda bilgilendirilmesi gerekir. Çocugun bu degisimi bir ihtiyaç olarak görebilmesi için, nedenleri hakkinda bilgi vermek önemlidir. Kurallarin neden kondugu ve beklentilerinizin önemi anlatilmalidir. Çocuklar niçin bazi isleri yapmak zorunda olduklarini anlar ve bilirlerse, ailesine yardim etmeyi, degisimi kabullenmeyi ve bagimsiz davranmayi benimserler.

2. Adim: Takip

Bilgilendirmeden sonra, çocugun söz konusu davranisi gösterebilmesi için bir süre taninmasi gerekir, bu süre içersinde yapilan takip sonucunda sorumlu davranisin ortaya çikip çikmadigina, ne sürede ortaya çiktigina, hangi zamanlarda davranisin yapildigina-yapilmadigina dikkat edilmelidir.

Beklentiler ortaya konduktan sonra çocugunuzun istenilen davranisi ortaya koyup koymadigini takip etmeniz gerekir. “Acaba çocugum ondan bekledigim gibi davraniyor mu?” Çocugunuza, istenilen davranisi kazandirmada takip süreci, sizin bu konudaki kararliliginizi ortaya koymaniz açisindan önemlidir. Çocugun davranislarini takip etmekle, ona bu konuya verdiginiz önemi ve gösterdiginiz dikkati de sözsüz olarak iletmis olacaksiniz. Beklediginiz davranisi hatirlatmada tablo ve liste gibi çocugunuzun dikkatini çekecek birtakim görsel araçlar kullanmak faydali olabilir. Istenilen davranis sergilendiginde uygun pekistirmeler kullanmak (“Bunu yaptigini görmek beni mutlu etti” gibi) davranisin sergilenme sikligini artirmada büyük önem tasir.

Unutmayiniz;

Anne-babalar bir dedektif gibi davranarak çocugu her adiminda bir gölge gibi takip etmemelidirler. Takip sürecinden, neler olup bittiginin(davranista meydana gelen farkliligin) farkinda olmak kastedilmektedir. Iyi bir gözlemle degisiklikler takip edilebilir. Bu süreçte anne babanin yanlis tutumlari birçok yeni çatismaya sebep olabilir. Anne babasinin kendisine güvenmedigini fark eden çocuklar olumsuz bazi tutumlar sergilerler. Hirçin davranmak, degisime direnç göstermek gibi…

3. Adim: Geri Bildirim

Belli bir süre sonra gidisat hakkinda bilgilendirmek gerekir. Eger istenen sorumlu davranisin sayisinda artis varsa uygun pekistirmelerle motive edilmeli, eger beklenen sorumlu davranisin ortaya çikmasinda sikintilar varsa, bu sikintilar ve olasi nedenlerinin çocukla paylasilmasi gerekir.

Çocugunuzun beklediginiz davranisi ne ölçüde yapabildigini, ne ölçüde sikinti yasadigini sizden duymaya ihtiyaci vardir. Bu sebeple davranis degistirme sürecinde belli araliklarla toplanti aralarinin verilmesi gereklidir. Degerlendirme yaparken kullandigimiz dil de çocugun özgüveniyle yakindan ilintili oldugundan, pozitif bir dil kullanmak önemlidir. (Örnegin; … yapmakta basarili oldugunu görüyorum, ancak … konusunda biraz daha gayret göstermen basarini artiracaktir.)

4. Adim: Hatirlatma

Istenen davranis eger gerçeklesmiyorsa yeniden hatirlatma sürecine gidilmelidir. Yeniden bilgilendirme ile baslayan bu süreç davranis oturana kadar devam etmelidir.

Yukarida anlatilan bu ögeler sadece sorumluluk kazandirma sürecine ait degildir, temel aliskanliklarin oturmasinda, kurallarin belirlenmesinde kisaca yasantimizi düzenleyecek her türlü önlemde bulunmasi gereken ögelerdir ve ancak kararli ve sabirli bir tutumla yaklasildiginda davranisin oturmasi saglanabilir.