Kanserojen maddeler medyatiktir, bilimsel degildir!

[eg24]

Her gün kansere yol açtigi söylenen ajanlarla ilgili yeni yeni haberler çikar. Aslinda her gün sayica artan kanserojenler medyatiktir, bilimsel degildir. 3 – 4 Mayis 2012 tarihleri arasinda, Istanbul Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi'nde üçüncüsü düzenlenecek olan Gida Güvenligi Kongresi konusmacilarindan Prof. Dr. Ismail Çelik, en çok görülen kanser nedenleri ve kanserojen maddeler hakkinda bilgi veriyor.

Kanser olmak için bir maddeye maruziyetin dozu ve süresi çok önemlidir. Aksam bir madde ile temas edip sabah kanser olmayiz; en fazla zehirleniriz. Haberlere konu olan ve bilgi kirliligine yol açan bu maddeler günlük yasamimizin içindedir ve çogumuzun bunlarla temasi ya çok sinirli sürede ya da çok çok az miktarlarda olur. Vücut bu tip zararli maddelere karsi savunmayi ve arinmayi mükemmel bir sekilde basarir; yasayan organizmalar herhangi bir zehirli madde ile temas edince yok olacak güçsüz ve savunmasiz degildir - korunma mekanizmalari mükemmel çalisir.

Günlük yasantida çogumuza sorun olmayan söz konusu maddeler ancak mesleksel olarak ve uzun yillar boyunca maruz kalanlarda kansere yol açabilirler. Örnegin çevremizdeki kum elle temasda hiçbir tehlike içermezken kömür isçileri yillar boyu kaya tozlarini soluduklari için akciger kanseri riskleri artar. Benzer sekilde mobilyacilarda odun tozu, tersane isçilerinde asbest, üzüm isçilerinde arsenik, ayakkabi boyacilarinda benzen de mesleksel karsinojenlerin belli basli örnekleridir.

Çevremizdeki çogu maddenin kansere yol açmasi için mesleksel olarak ve uzun yillar boyunca maruziyet gerektirmesi, Paracelsus’un 16. Yüzyilda “Her madde zehirdir. Zehir ile zehir olmayani ayiran dozdur” cümlesinde de vurguladigi gibi, modern toksikolojinin temel tasidir.

Sanildiginin aksine, genetik geçis gösteren (ailevi kanserler) tüm kanserlerin binde birinden azdir. Kanserin sebepleri çogunlukla yasam tarzi kökenlidir:

• Tütün
• Diyet/Obezite/Fizik aktivite
• Alkol
• Enfeksiyonlar (Hepatit B ve HPV), kanser sebeplerinin %90-95’ini olusturur.

TÜTÜN

Tütün kullanimi her çesit kanseri arttirir. Tüm kanserlerin yaklasik yarisinin sebebi tütün ve tütün mamülleri kullanimidir. Sigara, kanser ile iliskisi ortaya konmus en önemli tüketim maddesidir. Sigaranin basta akciger kanseri olmak üzere larenks, farinks, agiz boslugu, özofagus, mesane, böbrek, pankreas, idrar yollari ve serviks kanserine neden oldugu bilinmektedir. Özellikle akciger kanseri ile içilen sigara miktari arasinda açik bir iliski vardir. Sigaraya baslama yasi, sigara kullanma süresi, inhalasyon miktari ve günlük tüketilen sigara miktari, kanser riskini belirlemektedir. Sigaranin zararli etkisi, sigara birakildiktan 10-15 yil sonra bile devam etmektedir. Sigara dumaninda 4000’e yakin sayida kimyasal madde bulunmakta olup bunun 50’ye yakini kanserojendir.

DIYET/OBESITE/FIZIK AKTIVITE

Sigara disindaki en önemli kanser nedeni diyet-kilo-fizik aktivite bilesenlerinden olusan “yasam biçimi” aliskanliklaridir. Sigara kullanimi, beslenme aliskanligi ile beraber gerek yayginlik gerekse de risk büyüklügü açisindan en önemli iki kanser nedeni olarak karsimiza çikmakta olup her iki faktör birlikte ele alindiginda tüm kanserlerin yaklasik %80-90’undan sorumlu olduklari düsünülmektedir.

Sismanlik, sebebi ne olursa olsun kanseri arttiran bir etmendir. Fazla kalori alinmasi ve sismanlik, rahim, pankreas, safra yollari, bagirsak, böbrek ve meme kanseri riskini arttirmaktadir. Zararsiz oldugu, kolesterol içermedigi söylenen yagli gidalarin (zeytinyagi veya kuru yemis de dahil olmak üzere) çok miktarda alinmasinin obeziteye yol açabilecegi unutulmamalidir. Gençlik dönemindeki fazla kilo ve sismanligin tüm hayat boyu devam ettigi bilinmektedir. Dolayisiyla gençlik çaginda sisman insanlarin fazla oldugu günümüz sartlari göz önünde bulundurularak gelecekte kanser vakalarinin artacagindan endise edilmektedir.

Sismanligin önlenmesi saglikli beslenme ve fizik aktivite ile olur. Kanser ve diger hastaliklari engelleyen fiziksel aktivitelere küçük yasta baslanmasi en büyük faydayi vermektedir ancak yine de her yasta egzersiz yapmanin faydali oldugu ispatlanmistir.

Amerikan Kanser Dernegi'nin bireylere yönelik beslenme ve fizik aktivite önerileri söyledir:

1) Basta bitkisel kaynakli olmak üzere saglikli besinler tüketiniz:

• Her gün 5 veya daha fazla porsiyon sebze ve meyve çesitlerinden yiyiniz

• Islenmis (rafine) tahillar ve sekerler yerine, ham tahillari tercih ediniz

• Kirmizi etin, özellikle yagli ve islenmis olanlarin, tüketimini kisitlayiniz.

• Saglikli kiloyu korumaya yardimci olacak besinleri seçiniz

2) Fiziksel olarak aktif bir yasam tarzi benimseyiniz.

• Yetiskinler haftanin 5 ya da daha fazla günü 30 dakika ya da daha fazla orta derecede aktivitede bulunmalidir. Haftanin 5 ya da daha fazla günü 45 dakika ya da daha fazla orta-siddetli derecede aktivitede bulunmak meme ve bagirsak kanseri riskini azaltmaktadir.

• Çocuklar ve gençler haftanin en az 5 gününde günde en az 60 dakika orta-siddetli derecede fiziksel aktivitede bulunmalidir.

3) Yasam boyu saglikli kiloyu koruyunuz.

• Kalori alimini fiziksel aktiviteye göre dengeleyiniz.

• Son zamanlarda fazla kilolu ya da sisman iseniz kilo veriniz.

4) Alkollü içeceklerin tüketimini sinirlayiniz.

Beslenme ile ilgili çok fazla sayida yanlis inanis mevcuttur:

• Soyanin içindeki kadinlik hormonu olan östrojene benzer maddeler, yüksek dozda alindiginda meme ve rahim kanserlerine yol açabilir.

• Domates, brokoli ve lahana gibi gidalarin yüksek miktarlarda tüketilmesinin kanserden koruduguna dair veriler yeterli degildir.

• Aspartam ve sakarin gibi yapay tatlandiricilarin kansere neden oldugu bilgisi ispatlanmamistir.

• Kahve tüketiminin kansere neden oldugu ve yesil çayin kanserden koruduguna dair bilimsel bir bulgu yoktur.

• Hazir gidalardaki katki maddelerinin, uygun oranlarda kaldigi takdirde kanser yapici etkisi mevcut degildir

• Genetigi degistirilmis gidalarin, kanser riskini artirdigina dair bilimsel bir bulgu yoktur.

• Organik olarak tanimlanan yiyeceklerin kanser riskini azalttigi ile ilgili bir veri bulunmamaktadir.

• Vitamin takviyesi ve kapsüllerinin kanserden koruma etkisi yoktur aksine kanseri tetiklidigini gösteren çalismalar mevcuttur:

o Havucun içinde de bulunan beta-karoten maddesinin fazla alinmasi, sigara bagimlilarinda akciger kanseri riskini arttirabilmektedir. Yapilan bir arastirmada, sigara içenlere beta-karoten tableti verildiginde, ölüm oranlarinin arttigi tespit edilmistir. Bu havucun tüketilmemesi anlami tasimaz aksine sigara içenlerin sigarayi birakmalari daha yasamsaldir. Havuç günlük gida alimi içinde taze olarak yenilebilir ve böyle tüketildiginde kanserden koruyucudur.

o Yiyeceklerle alinan folat kanserden koruyucu etki yaparken hergün yüksek dozda folat vitamin tableti tedavisi ile artmis kanser ve kalp damar hastaligi riski gösterilmistir. Folik asidin felç ve kalp hastaligi riskini azaltmasi ve kalin bagirsak kanserini engellemesi varsayimlari ile birçok insan folik asit tabletleri kullanmaya baslamis ve hatta Amerika, Kanada ve Sili gibi unlara ve benzeri ürünlere folik asit eklenmeye kadar yaygin kullanima girmistir. Fakat yillar sonra özellikle gida takviyesi yapilan bu ülkelerde kalin bagirsak ve prostat kanserlerinde yüzde 200’ e varan artislar dikkati çekmeye baslamis ve 2009 yillarinin ortalarindan itibaren sayilari gittikçe artan arastirmalarda folik asidin yüksek dozlarinin normal hücreler yaninda kanser hücrelerinin çogalmalarini kolaylastirdiklari ve artirdiklari gösterilmistir. Norveç'te yapilan çalismalarda folik asit ve B12 destegi alan kalp hastalari arasinda akciger kanserine yakalananlarin oraninin, genel nüfusuna göre yüzde 25 daha fazla oldugunu ortaya konmus ve arastirmada ayrica, vitamin destegi alanlarin diger kanser hastaliklari ve diger rahatsizliklardan ölüm oraninin da daha yüksek oldugu vurgulanmistir.

ALKOL

Alkol kanseri tetikler. Az miktarda bile olsa alkol kanserojen etki gösterir. Alkolün neden oldugu kanserler agiz boslugu, larinks, özefagus ve karaciger kanserleridir. Alkol kullanimi yaninda sigara içimi de varsa kanser riski, her biri için 5 kat iken, 25 kata çikmaktadir.

Kanserden korunmak için yasam biçimimizi degistirmemiz ve sigara dumanina maruz kalmayan, saglikli beslenen, sisman olmayan ve fiziksel olarak aktif olan bireyler olmamiz gerekli ve yeterlidir.