Başarısız tüp bebek tedavisinin nedenleri

[eg24]

Başarısız tüp bebek tedavisinin sebeplerini Prof. Dr. Bülent Tıraş açıkladı...
Tüp bebek tedavisindeki başarısızlıkları iki başlık altında inceleyebiliriz. Bu başlıklardan ilki iyi kaliteli embriyo, yani döllenmiş yumurta aktarımı yapılmasına rağmen gebeliğin gerçekleşememesi, ikincisi ise embriyo kalitesi iyi olmayan kadınlar.
Embriyo kalitesi iyi olmayan grupta sonucu değiştirebilecek çok farklı yöntemler bulunmaz. Bu adaylarda herhangi bir kromozom anormalliği bakımından bir genetik değerlendirme yapmak gerekir. Kimi zaman kadında ya da erkekte dengeli olarak taşınan kromozom bozukluklarına (translokasyon) denk gelebilir.
Şayet yumurtalık potansiyeli iyi ise yani fazla sayıda embriyo mevcut olursa Preimplantasyon Genetik Tanı (PGD) uygulanarak sağlıklı embriyoyu bularak, rahim içine transfer etmek faydalı olabilir. Genetik herhangi bir sorunu bulunmayan fakat yineleyen kötü embriyo kalitesi olan durumlarda ise çeşitli teknikler denenmiş fakat bunların etkinliği ya da güvenilirliği henüz kanıtlanamamıştır. Bunların içerisinde Sitoplazma transferi, Ko-Kültür’ler, embriyo yapıştırıcı (embryo glue) ve destekli yuvalama sayılabilir.
Yenileyen kötü embriyo kalitesinin çoğunlukla sebebi yumurtalarla ilgilidir. Oldukça nadiren sperm kalitesizliği ile ilgili olabilir. Özellikle azospermik baba adaylarından testlerde alınan olgunlaşmamış (spermatid) spermler ile dölleme işlemi gerçekleştirildiğinde embriyo kalitesi kötüdür. Bu embriyoların transferi ile hamilelik sağlanma şansı bulunmaz. Şayet genetik inceleme de normal çıkacak olursa, bu anne ve baba adaylarında çoğunlukla yumurtalık seviyesinde bir genetik sorun olabilir ki bunun düzeltilmesi mümkün değildir.
Embriyo kalitesi

İyi kalitede embriyo aktarımına karşın hamile kalamayan anne ve baba adaylarında ise farklı araştırmaların yapılmasına ihtiyaç duyulabilir. Bunların başında rahim içinde herhangi bir anormalliğin mevcut olup olmadığının değerlendirilmesi için Histeroskopi yapılmasıdır. Histeroskopi ışıklı bir teleskop yardımı ile rahim içine girilerek rahim su ile şişirilmesinin ardından içine gözle bakılması uygulamasıdır. Histeroskopi de daha önce gözden kaçabilmiş olan myom polip ya da yapışıklıklar saptanabilir. Bunların aynı anda Histeroskopi ile tedavisi de genellikle mümkündür. Kötü embriyo transfer yöntemi ya da zor embriyo transferi de hamilelik oranlarını azaltacaktır. Embriyo transferleri hep zor olan kadınlarda rahim ağzının genişletilmesi ya da Histeroskopi ile tıraşlaması uygulanabilir.
Tüpleri tıkalı olan anne adaylarında şayet tüplerin içinde su birikmiş ise (hidrosalpinks) bu tüplerin yeni bir tüp bebek denemesinden önce çıkarılmasına ihtiyaç duyulur. Bu şekildeki tüplerin varlığı tüp bebekteki başarıyı yarı yarıya düşürecektir. Şayet embriyo aktarımları hep 2 ya da 3. günlerde uygulanmış ise gecikmiş bir embriyo transferinin (Blastokist transferi) faydası olabilir. Bu şekilde daha önceki denemelerinde başarıya ulaşamamış anne ve baba adaylarında hamilelik oranları yükselmektedir. Bunların haricinde antifosfolipid taramalarının ya da tüp bebek tedavisi esnasında verilecek olan kan sulandırıcı ajanların herhangi bir faydası gösterilmemiştir. Preimplantasyon genetik tanı ise bu grup hastalarda bilgilendiricidir. Ancak hamilelik oranlarında herhangi bir artışa yol açmaz.
Tüp bebek tedavileri anne ve baba adayları için başlı başına stresli bir dönemdir. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığında, başarının esas etkeni; başarısızlık sebebinin modern teknoloji ile araştırılıp saptanmasında ve sorunun çözümün yine modern teknolojinin sundukları imkanlarda saklıdır.
Tekrarlayan tüp bebek başarısızlıkları, en az 3 tüp bebek uygulamasında iyi kalitedeki embriyo aktarımı yapılmasına rağmen hamilelik elde edilememesi ya da toplam 10 ya da daha fazla sayıda embriyonun transferine karşın gebeliğin gerçekleşememesi durumudur. Fakat günümüzde değişen embriyo transferi yöntemleri ile, şayet tek embriyo transferi uygulanıyor ise, toplam 4 başarısız tüp bebek tedavisi ya da iki adet embriyo transferi benimsendiğinde 2 adet yüksek kalitede blastosist transferi uygulanmış ise 2’den fazla başarısız tüp bebek uygulaması, tekrarlayan tüp bebek başarısızlıkları olarak tanımlanır.
Tekrarlayan Tüp Bebek Başarısızlığının Sebepleri

Hamileliğin oluşumu tek bir parametre ile açıklanamayacak kadar komplikedir. Belirlenebilen tek bir mekanizmayı hastalara sunmak mümkün değildir. Bu soruna sahip olan adaylar daha geniş bir perspektifte ele alınmalıdır. Yeni bir tedaviye başlamadan önce detaylı bir incelemeye tabii tutulmalıdır.
Birincil Sebepler:

Hamilelik oluşturması beklenen embriyonun bozulmuş genetik yapısı,
Yumurta gelişimi esnasında uygulanan ilaç protokollerinin uygun olmaması,
Embriyonun geliştiği kültür ortamlarının yetersiz olması,
Embriyo dış zarının kalınlaşması gibi embriyoya ait sebepler tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarına yol açabilir.
İkincil Sebepler:

Rahim iç duvarını (Endometrium) etkileyen doğumsal rahim bozuklukları,
Rahim içinde embriyonun tutunmasını önleyen polip, myom,
Daha önceki enfeksiyon ya da küretajlar sebebiyle gerçekleşen yapışıklıklar,
Embriyonun rahim içinde tutunmasını ve büyümesini etkileyen pıhtılaşma işlev bozuklukları,
Kadında genetik ya da sonradan ortaya çıkan immunolojik (savunma mekanizmaları) bozukluklar, yüksek kalitede de olsa, gelişen embriyonun tutunup büyümesini engelleyebilen etkenlerdir.
Üçüncül Sebepler:

Bebek sahibi olmakta zorluk yaşayan anne adaylarında yaygın olaran görülebilen endometriosis hastalığı (çikolata kistleri),
Tüplerde daha önceden geçirilmiş enfeksiyon ya da geçirilmiş karın içi müdahaleleri ardından sıklıkla meydana gelen hidrosalpenks yani tüplerin tıkanıp şişmesi durumları özellikle tedavi edilebilir sebeplerdendir.
Tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında ne yapılmalı?

Daha önce de söz edildiği gibi bu duruma sebep olan birçok etken bulunduğundan adaylar, bir bütün olarak incelenmeli ve muhtemel etkenler yeni bir tedavi öncesinde ayrıntılı bir şekilde araştırılmalıdır. bknz : Başarısız tüp bebek sonrası yeniden denemeler
İlk önce anne ve baba adayının hamilelik oluşumunu önleyebilecek genetik ya da sistemik hastalıklarının bulunup bulunmadığı incelenmeli özellikle kromozom analizleri, genetik pıhtılaşma etkenleri ve immunolojik araştırmaları uygulanmalıdır. Şayet adaylardan herhangi birinde kromozomal sorunlar mevcut ise tüp bebek tedavisi ardından sağlanan embriyolara, transfer için seçilmeden önce, preimplantasyon genetik tarama testleri uygulanmalı ve burada tercih edilen normal yapıya sahip embriyoların transferi yapılmalıdır. Embriyo kalitesinin yükseltilmesinde, uygun stimulasyon protokollerinin tercihi kaliteli yumurta elde etmedeki en önemli aşamadır, yine kaliteli sperm tercihinde yüksek mikroskopik büyütme teknikleri olan IMSI yönteminin tercih edilmesi elde edilen embriyo kalitesine iyi bir katkı sağlayacaktır.
Rahim içi bozuklukların önceden belirlenmesi histeroskopi ya da laparoskopi gibi ameliyatlarla bu gibi bozuklukların giderilmesi yeni bir tüp bebek tedavisine başlanmadan yapılması gereken tedavilerin başında gelmektedir. Embriyonun gelişimine yol açacak uygun ortamı sağlamadan uygulanacak tedavilerde ne kadar iyi kalitede embriyo gelişirse gelişsin hamileliğin gerçekleşmesi mümkün değildir.
Stresi yenmek için psikolojik destek

Tüp bebek tedavileri adaylar için oldukça stresli bir süreçtir. Özellikle çok büyük ümitlerle ve fedakarlıklarla yapmak için başvurulan tedavilerin birden fazla negatif olarak neticelenmesi adaylar için oldukça hayal kırıklığına sebep olmaktadır. Bu sebeple, tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında, yeni tedaviler öncesi araştırmaların detaylıca uygulanması, giderilebilecek problemlerin ortadan kaldırılmasının haricinde, adaylara durumun detaylıca anlatılması, anne ve baba adaylarının rahatlatılması ve özellikle psikolojik destek almak başarıyı arttıracak faktörler arasında bulunur.