“Çocuklara ÖlÜmÜ nasil anlatmak gerekir?”

[eg24]

Kibris Yakin Dogu Üniversitesi Hastanesi psikologlarindan Tugçe Denizgil, insanoglunun en büyük gerçegi olan ölüme deginerek, çok önemli bir soru olan “Çocuklara ölümü nasil anlatmak gerekir?” konusuna yanit verdi.

YDÜ Hastanesi’nde görev yapan Psikolog Tugçe Denizgil; yetiskinler için en zor konulardan birinin, yakinlarinda bir ölüm oldugunda veya aileden biri öldügünde bunu çocuklara nasil anlatacaklari, ne zaman söyleyecekleri ve ölümü nasil tarif edecekleri oldugunu ifade etti.

Psikolog Denizgil; “Birçok anne-baba için zor, zor oldugu kadar da üzüntü verici olan bu konusmayi yaparken çocugun yasi, içinde bulundugu gelisim dönemi oldukça önemlidir. Yas dönemlerine göre çocuklarin ölümü algilamalari da farklilik gösterir.” seklinde konusurken, her yasta farkli olan zihinsel ve duygusal gelisim, ölüm konusunu anlamak ve anlatmak konusunda da farkli yaklasimlar gerektirdigini dile getirdi.

“Okul öncesi dönemdeki çocuk için ölüm, bizler için ifade ettigi anlami tasimaz.” ifadelerini kullanan Psikolog Denizgil, sözlerine su sekilde devam etti: “Örnegin, okul öncesi dönemde, özellikle 3 yasindan önceki dönemde genellikle çocuklar ölümü anlayamazlar. Bu nedenle de ölümü ilerleyen yaslara oranla daha az korkutucu bulurlar. Okul öncesi dönemde çocuga ölümü anlatirken, tüm canlilarin yasaminin basladigi ve bittigi bir nokta oldugu, bütün tüm canlilar için söz konusu oldugu söylenebilir. Dogadan ya da hayvanlardan örnekler verilebilir.”

Psikolog Denizgil, çocuklar ölüm kavramina tanik olmus, televizyonda görmüs veya masallarda duymus olabilecegini belirtirken, çocukla ölüm hakkinda yapilacak uygun bir konusmanin, onun kafasindaki yanlis anlasmalari, korkulari ve senaryolari anlamaya, gerekirse saglikli olanla degistirmeye yardimci olabilecegini kaydetti.

Çocuk için kaybedilen kisi ebeveynlerinden biri ise onun yoklugundan kaynaklanan sikintilar yasanacagini dile getiren Psikolog Tugçe Denizgil, çocuga söz konusu kisinin öldügünün söylenmesinin gerekecegini vurguladi.

Psikolog Denizgil, “4-5 yaslarinda ise çocuklar ölümden ve yakinlarini kaybetmekten daha çok korkmaya baslarlar. Genellikle ölümü geri dönüsün mümkün oldugu bir durum olarak algilarlar ve ölenle ilgili zaman zaman “Artik geri dönsün!” “Ne zaman gelecek?” gibi seyler söyleyebilirler.” ifadelerini kullanirken, bu yastaki çocuklara ölümün “artik yanimizda olmayacagi, ona dokunamayacagimiz, sarilamayacagimiz ama onu sevmeye devam edecegimiz” seklinde tarif edilebilecegini kaydetti.

“Bu yastaki çocuklar sik sik ölen kisilerin “Nereye gittikleri” “Nasil olduklari” hakkinda sorular sormak isterler. Bu sorulara elinizden geldigince dogru, kisa ve net cevaplar vermek, uzun anlatimlarda bulunmamak önemlidir.” diyen Psikolog Denizgil; ölen kisi için “Uzaklara gitti”, “Uzun bir uykuya daldi” benzetmelerinin ise, çocugun kafasinin karismasina, birilerinin gitmesi veya uyumasindan korkmalarina ve endise duymalarina sebep olabilecegine dikkat çekti. Psikolog Denizgil, bu söylemleri kullanmadan ölümü anlatmanin zor oldugunu ancak, ölümün; canliyken yaptiklarimizi artik yapamadigimiz bir durum olarak anlatilmasi gerektigini ifade etti.

Sorulara çocuklar sordukça cevap verilmesi, çocugun hazir olmadigi açiklamalar yapmamaya dikkat edilmesi gerektigini vurgulayan Psikolog Tugçe Denizgil; bazen anne-babalarin çocuga, Allah’in iyi insanlari yanina aldigini veya ölümün bir ceza oldugunu söylediklerini ya da çocuklarin bu tür konusmalara tanik olduklarina dikkat çekti. Psikolog Denizgil, bu durumun çocuklarin Allah’i cezalandiran bir otorite olarak görmesine ya da iyi davranislar sergilediginde ölümün gelebilecegine dair düsüncelere kapilmasina ve aksi yönde hareket etmesine neden olabilecegini kaydederken, çocugun bu tip mesajlar nedeniyle suçluluk, sorumluluk ya da öfke duyabilecegini ve bunun da ruh sagligini olumsuz etkileyebilecegini belirtti.

“Genelde 5 yasindan sonra ölümün geri dönüsün mümkün olmayan bir olay oldugunu anlamaya baslarlar. 6-7 yaslarinda ölümün yasamin sonu oldugu, geri dönüsün olmadigi algilanmaya baslanir.” ifadelerini kullanan Psikolog Denizgil, ölüm haberi verildikten sonra çocugun davranis ve tepkilerinin kontrol altina alinmaya çalisilmamasinin, nasil davranacagi konusunda yönlendirilmemesinin gerektigini dile getirdi. Psikolog Denizgil, her çocugun tepkisinin farkli olabilecegini anlatirken, çocugu davranislarindan dolayi elestirmemek, asagilamamak gerektigini kaydetti.

“Çocuk, konu hakkinda konusmak için zorlanmamali, ancak konusmak istediginde geri çevrilmemelidir. Çocugun ortamdan uzaklastirilmasi da dogru degildir. En önemli kisim ise çocuga ölümü kimin tarafindan söylenecegidir. Her yetiskin insan gibi her çocugun da kendine özgü dinamikleri vardir. Bir kisi için geçerli olan yöntem baska bir kisi için geçerli degildir.” diyen Psikolog Denizgil, klinik pratikte anne-babalardan en sik gelen sorunun, “Çocuga yakinin öldügünü ne zaman söyleyelim?” sorusu oldugunu sözlerine ekledi. Cevabin “Bir an önce” oldugunu vurgulayan Psikolog Denizgil, bunu su sekilde açikladi: “Çünkü çocuklar her seyi hisseder ve anlar. Bana sorulan diger bir soru ise; “Kim söylesin”dir. Buna cevabim ise; çocugun en sevdigi ve yakin oldugu kimse o söylesin. Fakat eger oda berbat haldeyse baska sevip güvendigi biri söylemelidir.”