Bingildak kapanmasini geciktiren 5 neden

[eg24]

Birçogumuz bebeklerin bas bölgesine dokunulmamasi gerektigini, bu bölgenin hassas oldugunu biliriz. Hatta bingildaklarina dokunuldugunda kafatasinin sertligi yerine yumusak bir doku hissederiz. Halk arasinda bingildak olarak bilinen ve bilimsel adiyla ‘fontanel’ olarak adlandirilan yapidan insanin bas bölgesinde alti adet bulunuyor. Bir bebegin kafa büyüklügü bir yasini bitirdiginde yetiskin halinin yüzde 90’ina, 6 yasinin sonunda ise yüzde 95’ine ulasiyor. Bebegin gelisim süreci içinde bingildak kendi kendine kapaniyor. Ancak bingildagin kapanmasini geciktiren baslica 5 neden bulundugunu belirten Aile Hastanesi Bahçelievler Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmani Dr. Hamit Aytar, bunlari söyle siraliyor:

1-Beslenme yetersizligi.

2-D vitamini eksikligi.

3-Tiroid bezinin yetersiz çalismasi (hipotiroidi).

4-Iskelet gelisim bozukluklarini içeren sendromlar.

5-Hidrosefali (Beyin basincini artiran, kafatasini genislemeye zorlayan durumlar).

Bingildagin gelisimi nasil meydana geliyor?

Bebeklerde beyin gelisimi özellikle hayatin ilk iki yilinda kafatasinin gelisiminden çok daha hizlidir. Bu nedenle bas büyümesinin nedeni kafatasi kemikleri degil, beyin büyümesidir. Kafatasi büyüyen beyine uyum göstererek büyüyor. Tabii ki bu kadar hizli büyüyen yumusak bir dokuya kemik gibi sert bir yapi ayni hizla eslik edemiyor. Bu nedenle yaratilista kafatasi kemikleri arasi kaynamamis haldedir ve genis bag doku yani kalin zardan yumusak ara baglantilarla birbirine tutunmus gibi dururlar. Böylece beyin büyürken bu esnek baglar yardimiyla kafatasi da ona uyum saglayarak genisleyebiliyor. Bebegin ilk yilindaki süreçte kafa kemikleri arasindaki bag dokudan yapilma bosluk alanlarina fontanel ya da halk arasinda söylendigi gibi bingildak deniliyor. Kafada 6 adet fontanel var. Önde ve en büyük olani ön fontanel, arkada bir tane arka fontanel, yanlarda da birer çift sfenoid ve mastoid fontaneller olarak isimlendiriliyor.

Bu dokunun kapanmasi ne kadar sürüyor?

Ön fontanel esas ebeveynlerin farkina vardigi, elle rahatlikla hissedebildikleri ve bingildak diye nitelenen en büyük fontaneldir. Normalde aylar içinde yavas yavas, normalde 18. aya kadar tamamen kapaniyor. Diger fontaneller ise daha küçük ve kapanma süresi daha kisa. Yaklasik dogum sonrasi 2-3 ay içinde kapanarak kayboluyorlar.

Bingildaklarin kapanma süreci nasil oluyor?

Bingildaklarin kapanmasi bebegin büyümesine bagli olarak kafatasi kemikleri de büyüyor ve kemiklesme süreci yani sertlesme olusuyor. Yani yumusak bag dokudan kemiklesmeye, mesafenin kemikle kapanmasina dogru gelisen bir süreç yasaniyor. Bu dönemde iyi beslenme, D vitamini takviyesi çok önemli. Çünkü iyi beslenme ve D vitamini kemiklesmeyi saglayan önemli unsur.

Bebegin birtakim hastaliklar bingildagin kapanmasini etkiler mi?

Beslenme yetersizligi, D vitamini eksikligi, tiroidin yetersiz çalismasi olan hipotiroidi, bazi iskelet gelisim bozukluklarini içeren sendromlar gibi durumlar kapanmada gecikmeye neden olabiliyor. Ayrica önemli bir durum olarak hidrosefali gibi beyin basincini artiran, kafatasini genislemeye zorlayan durumlar kafanin yumusak kisimlari olan bingildaklar araciligiyla genislemeye yol açabiliyor. Böylece de bingildagin kapanmasina engel oldugu gibi daha da genisletebiliyor.

Anne babalar bebegin bingildagina dokunmaktan korkar. Dokunmak bingildaga zarar verebilir mi?

Aslinda bag doku olsa da sert bir tabaka olarak bingildak dokunmakla, hafif travmayla kolay kolay zarar görecek bir yapi degil. Bebegin günlük rutin bakimlarda, tasinmasinda, anne babalarin eliyle hafifçe basina dokunmasindan kaynaklanan bir sorun yasanmiyor. Ancak çok sert bastirmakla, keskin bir cismin batmasiyla önemli travma olabiliyor.

Bu konuda anne ve babalarin sik yaptiklari yanlislar var mi, varsa nelerdir?

Açikçasi ebeveynler bu bölgeye karsi oldukça çekingen ve temkinli yaklastiklarindan genelde poliklinigimize yansiyan aile kaynakli soruna genelde rastlanmiyor. Bebegi yikarken, saçiyla ugrasirken, tasirken ‘bingildagina hiç dokunmamaliyim’ fikriyle hareket etmemelerini öneriyoruz.

Kiz çocuklarinda mi erkek çocuklarinda mi daha erken, daha geç kapaniyor?

Literatürde kabul görmüs, siniflandirilmis bir cinsiyet farki da yok. Kiz ya da erkek bebek olsun, bingildaklar yaklasik ayni zamanlarda kapaniyor.

Bingildagin erken ya da geç kapanmasi bir sorun isareti mi?

Bingildagin geç kapanmasi, beyin açisindan bir sorun olmayip altta yatan nedeni erken tanimak ve o hastalikla mücadele etmek için anlamlidir. Bingildagin erken kapanmasi önemli bir durum. Çünkü erken kapanmasi, kafatasinin gereginden küçük hacimle gelistigine, yeterince beyin gelisimine izin vermedigine isaret eder. Bu durum tipta “Kraniyosinostozis” olarak isimlendirilir ve beyin gelisimini bozdugu gibi beyin üzerinde basinç da yaratir. Ilerleyici ve ciddi boyutta olmasi cerrahi tedaviyle düzeltilmesini dahi gerektirir!

Geç kapanmasindan süre olarak kastettigimiz bir zaman dilimi var midir?

Aslinda geç kapanmasindan kast edilen sadece bosluk degil, kafa kaynama çizgilerinin erken kaynamasi sorunudur. Bu durumun takibinde bebegin 6-12 aylik döneminin takip edilmesi ve gerekirse cerrahi tedaviye basvurulmasi gerekiyor. Normal kapanma süresi olan 18 aya kadar beklenmeyebilir. Çünkü ciddi bas gelisim geriligine, ciddi kafa seklinde bozukluga giden bir tablonun zamaninda fark edilme ve müdahale dönemi, ilk 6-12 aylik dönemdir.

Aileler hangi durumlarda endiselenmeliler, ne zaman doktora gitmeliler?

Ailelerin bingildak konusunda asiri hassas davranmalari gerekmiyor. Bebeklerin dogum sonrasi rutin saglik kontrollerini yaptirmalari çok önemli. Takiplerini yapan pediyatri hekimleri bu açidan rutin olarak bebekleri takip ederek, olasi sorundan süphelenmeleri halinde beyin cerrahi uzmanlarina yönlendiriyor. Her bingildak sorunu diye nitelendirilen durum, ciddi bir sorun anlamina gelmez. Aileler hemen endiseye kapilmamalilar. Takip gerektiren önemli olmayan bir sapma ya da ailesel, hiçbir tibbi sorun olusturmayan bir özellik de olabilir. Kraniyosinostozis olarak isimlendirilen erken veya sorunlu kapanma durumu cerrahi tedavi ile kolayca düzeltilebilen bir sorundur. Uygunsuz kaynamakta olan kafa kemiklerinin aralari açiliyor, yeniden sekillendiriliyor ve kemiklere rahat gelismeleri ve düzgün kaynamalari için yeni bir mesafe olusturuluyor. Bu ameliyatlar korkulacak bir beyin ameliyati olmayip tamamen kafatasi kemikleri üzerine planlanan ameliyatlar. Ancak bu ameliyatlarin dogru zamanda yapilmasi çok önemli. Gecikmeler, düzeltilmesi çok zor ya da imkansiz sekil bozuklugu ya da beyin gelisimine neden olabilecegi unutulmamalidir.