Yaslidir unutur demeyin!

[eg24]

Mimar Sinan, Süleymaniye camisini bitirdiginde 70 yasini geçmis, Selimiye camisini tamamladiginda ise 86 yasindaydi. Galileo, ayin günlük ve aylik çizimlerini yaparken 73 yasindaydi. Charlie Chaplin ise 76 yasinda film yönetmenligi yaparak hala isinin basindaydi. Yaslandik deyip eve mahkûm kalmayin uyarisinda bulunan Prof. Dr. Gülten Kaptan yaslilikta unutkanlik ve unutkanlikla basa çikmanin basit yollarini siraladi.

Hafiza ile ilgili sorunlarin yasli insanlar arasinda yaygin görülebildigini ifade eden Üsküdar Üniversitesi Saglik Hizmetler Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Gülten Kaptan, çogunlukla alzehimer, demansin unutkanlik nedeni oldugunu söyledi.

Yemek pisirmeyi, dans etmeyi, çamasir degistirmeyi, birçok alisilagelmis aktiviteleri yaslilarin unutabildiklerini belirten Kaptan, depresyonun da unutkanlik nedeni olabileceginin altini çizdi. Uyusturucu ve alkol bagimlilari arasinda yaygin olabildigi gibi bazi ilaçlarin yan etkilerine bagli da unutkanlik yasanabilecegini kaydeden Kaptan unutkanligin, bir esyayi koyduklari yeri hatirlayamama seklinde de görülebildigini hatirlatti.

Kaptan unutkanligi olan yaslilarla ve sorunlariyla bas etmede çok önemli pratik bilgiler verdi.

o Tek basina yasayan yardima gereksinimi olan bir yasli ise; her seyin yolunda oldugundan emin olmak için bir aile üyesi ya da profesyonel bir saglik personelinin denetimi gerekir. Giyim, yemek ve diger ihtiyaçlari organize etmede yardimci olmalari gerekir.

o Iletisim: Yasli kisinin bir telefonu olmalidir ve mümkünse, cep telefonu olmalidir ki, yer degistirdiginde hep yaninda olsun ve kendisine ulasilabilsin. Gelen çagrilarda yüksek zil sesi ayarlanmali, kolay isitmesi saglanmalidir. Eger cep telefonu yeterli kullanamazsa veya benzeri bir cihazi, üst düzey bir video kullanabilirsiniz.

o Ek aydinlatma olmalidir. Bu sekilde gece ve gündüz çesitli zamanlarda ve gerekli alanlarda güvenli bir sekilde hareket etmesi saglanabilir.

o Yemek islerini kolaylastirmak için, firin, tost makinesi gibi pisirme gereçlerini otomatik olarak ayarlayarak ocak üstünde yemek unutmasini önlemek, olasi kaza risklerini de bertaraf eder. Sik sik çikan yanginlar ve yaniklar, genellikle yaslilarin mutfak gazi veya elektrikli firinlari kullandiklarinda ve kapatmayi unuttuklarindan kaynaklanmaktadir.

o Düzenli bir zamanlayici olmalidir. Yasli kisiye tasinabilir bir zamanlayici ya da çalar saat verilmelidir. Ev islerini yapmak için hatirlatma ve sevdigi TV programlarini açmasi için, yemegini pisirmesi için kullanilmak üzere, çok yardimci olacaktir.

o Hatirlatma panosu: Yasli kisi için buzdolabi veya duvara bir plastikle kapli tahta bir pano konulabilir. Üzerinde gün içinde yapilacaklar görevleri, yaptiklarini kontrol etmek için bir alan ve yaptiktan sonra listeden çikarabilecegi sekilde silinebilir bir keçeli kalem kullanilabilir.Bu pano ilacini, randevularini, yemegini, doktor ziyaretlerini, telefon etmesi gereken kisileri, mahalle pazarinin oldugu günü kapsayabilir.

o Katilim: Sosyal programlara katilmasi için ulasimini düzenleyerek, ulasim saatlerini ve etkinlik günlerini, panoya kaydetmesini saglayabilirsiniz. Müzik, hikâye anlatimi, yaratici sanat ve grup tartismalari gibi, sanatsal ve eglendirici faaliyetler hafizanin gelistirilmesi ve yükseltilmesinde yardimci olur.