Nefes almak sizi hasta ediyor olabilir

[eg24]

Hava kirliligi, özellikle büyük sehirlerde her geçen gün artan önemli bir saglik sorunu! Dünya Saglik Örgütü’nün 2011 yilinda yayinladigi rapor da, bunu açikça gösteriyor. Yapilan çalismalara göre; dünya çapinda her yil çogunlugu orta gelirli ülkelerin vatandasi olan 1.3 milyon kisi, dis ortam hava kirliligi nedeniyle hayatini kaybediyor. Elde edilen bu veriler, durumun ciddiyetini ortaya koyuyor.

Hizli ve çarpik kentlesme, yogun trafik ile kalitesiz yakit kullanilmasi gibi etkenler havayi kirleterek alinan her nefes vücuda bir yandan zarar veriyor. Atmosferde olusan toz, duman, gaz ve su buhari seklindeki kirleticilerin insan sagligi üzerindeki etkilerini anlatan Anadolu Saglik Merkezi Gögüs Hastaliklari Uzmani Dr. Hisam Alahdab, hava kirliliginin solunum yolu basta olmak üzere kalbi, cildi, gözleri ve sinir sistemini olumsuz etkiledigini vurgulayarak, “Hava kirliliginin yarattigi insan sagligi üzerinde yarattigi etkiler kisa ve uzun vadeli olarak ikiye ayriliyor. Kisa vadeli etkiler alerjik reaksiyon seklinde ortaya çikiyor ve geri dönüsümü olabiliyor. Örnegin havanin çok kirli oldugu günlerde gözlerin kasinmasi, kizarmasi, insanlarin hapsirmasi, öksürmesi gibi reaksiyonlar bu kapsama giriyor. Ve bu etkinlilerin kalici hasar birakma riski çok düsük oluyor. Uzun vadeli etkiler ise maruz kalinan havanin içindeki kirlilik yogunluguna ve süreye bagli olarak ortaya çikiyor. Hava kirliliginin yogun ve sürekli oldugu bölgelerde yasayan insanlarda öksürükten bronsite, kalp hastaliklarindan kansere kadar çesitli kronik hastaliklarin ortaya çikma riski de artiyor” dedi.

EKOSISTEM BOZULUYOR

Kirli havanin içeriginde parçaciklar ve çesitli gazlar bulundugunu ve bu tanima kimyasal olarak sülfat, nitrat, amonyak, sodyumklorür ve mineral tozlarin su ile birlesip partikül haline gelmesi sonucu olusan kati maddelerin de dahil oldugunu belirten Dr. Alahdab, “Akcigerlerin içindeki hava keseciklerine kadar girebildikleri için, küçük parçaciklar en tehlikeli grubu olusturuyor. Solunan kirli havanin içinde bulunan çesitli gazlar da insan sagligina zarar veriyor” dedi. Bu maddelerden birinin de karbonmonoksit oldugunu söyleyen Dr. Alahdab, “Karbonmonoksit ise kanin oksijen tasima kapasitesini azaltarak kan damarlarinin çeperlerinde, beyin ve kalp gibi duyarli dokularda islev bozukluklarina yol açiyor. En yaygin hava kirletici gazlardan kükürtdioksit (SO2) ise bronsit ve amfizem gibi akciger hastaliklarinin ortaya çikmasini kolaylastiriyor. Tasitlarin egzozlarindan ve sabit yakma tesislerinden çikan gazlarin günes isigiyla birlesmesi sonucu ortaya çikan nitrik asit (HNO3) solunum yolu enfeksiyonlarina yatkinligi artiriyor, akcigerde kalici degisikliklere yol açabiliyor” diye konustu. Hava kirliligi denilince asit yagmurlarinin da unutulmamasi gerektigini dile getiren Dr. Alahdab, “Havada olusan, özellikle sülfirik asit ve nitrik oksit gibi gazlar havada su, oksijen ve oksidanlarla birlesmesi halinde yagmura dönüsüyor. Aslinda bir asit yagmuru olan bu yagis; yesil alanlari, toprakta yetisen besinleri, denizleri ve dolayisiyla tüm canlilari etkileyerek ekosistemi bozuyor” dedi.

SOLUNUM SISTEMI KENDINI KORUYOR

Soluma islevi gerçeklestiginde havanin, burun yoluyla akcigerlere kadar girdigini ve bu yol üstünde birkaç kontrol mekanizmasi oldugunu söylen Dr. Alahdab, “Burnun içindeki killar büyük partiküllerin girmesine engel oluyor. Üst solunum yollarini geçip alt solunum yollarina giderken ana nefes borusunun ve ana bronslarin içinde ‘silya’ denilen, yukariya dogru süpürme hareketi yapan yapilar bulunuyor. Silyalar, üzerilerine takilan uygun büyüklükteki her türlü partikülü disari atmayi sagliyor. Bu mekanizmalari geçen partiküller ise akcigerlerin içindeki hava keseciklerine kadar ulasabiliyor” seklinde konustu.

KIRLILIK ORANINI BILMEK GEREKIYOR

Hava kirliliginden herkes ayni ölçüde etkilenmese de en saglikli insanlarin dahi bu durumun olumsuzluklarina maruz kalma olasiliginin bulundugunu sözlerine ekleyen Dr. Alahdab, özellikle çocuklarin, yaslilarin, gebelerin ve kronik hastaligi olanlarin kirlilikten daha fazla etkilendigini belirtiyor. Dr. Hisam Alahdab, bagisiklik sistemleri ile akcigerlerinin gelisimi henüz tamamlanmamis çocuklarin daha hizli nefes alip vermeleri ve disarida çok zaman geçirmeleri nedeniyle bu grupta riskin arttigini vurgulayarak “Savunma mekanizmalarinin zayiflamasi ve kronik hastaliklarin artmasi nedeniyle yaslilar da kirlilikten fazlaca etkileniyor” diyerek sözlerini tamamladi.

HAVA KIRLILIGINI ÖNLEMEK IÇIN ALINABILECEK TEDBIRLER

• Sanayi tesislerinin baca gazi sinir degerlerine uymalari saglanmali,

• Isinmada yüksek kalorili kömürler kullanilmali, her yil bacalar ve soba borulari temizlenmeli ve binalarda isi yalitimina önem verilmeli,

• Kullanilan sobalar ve kalorifer kazanlari kriterlere uygun olmali,

• Dogalgaz kullanimi yayginlastirilarak özendirilmeli,

• Kalorifer ve dogalgaz kazanlarinin periyodik olarak bakimi yapilmali,

• Yeni yerlesim yerlerinde bölgesel isitma sistemleri kullanilmali,

• Kent içi ulasimda uygun meyilli alanlarda bisiklet yollari, park yerleri, kiralama sistemi olusturulmali, kamuoyu bilgilendirmesi de saglayarak bisiklet kullanimi yayginlastirilmali,

• Isinma ve geri kazanim için atik yakmanin önüne geçilmesi amaciyla, atiklar geri kazanilarak degerlendirilmeli veya uygun atik yakma tesislerinde yakilarak bertaraf edilmeli,

• Yerlesim alanlari disinda ve hakim rüzgar yönü dikkate alinarak sanayi tesislerinin yer seçimi yapilmali, imar planlarinda bu alanlarin çevresinde yapilasmalar önlenmeli,

• Euro 4 ve üzeri standartlari saglayan, emisyonlari düsük motorlu tasitlar tercih edilmeli veya desteklenmeli,

• Toplu tasima araçlari yayginlastirilmali,

• Araçlarin egzoz emisyon ölçümleri periyodik olarak yapilmali.