eg24

Semerkand

Semerkand deyince, genellikle ilkokulda öğretilen unutulmaya yüz tutmuş tozlu bilgiler aklımıza gelir. Hafızamızda canlanan “Ben bu ismi bir yerden duymuştum, ama çıkaramadım” ya da “Türkiye’de doğudaki bir ilçemiz mi?” gibisinden farklı türdeki sorulara cevaplar ararız. Biraz kitap karıştırmaya meraklı olanlarımız İpek Yolu kelimesini görünce “Hah, şimdi hatırladım” diyerek ne ile karşılaştıklarının farkına varırlar. Önlerinde muazzam zenginliğiyle uzanan kadim bir medeniyet vardır. Meğer Semerkand, dağlarına bahar gelmiş memleketimizde değil, bir zamanların en büyük İslam uygarlığının kurulmuş olduğu Orta Asya’da (Batı Türkistan’da) bugünkü Özbekistan sınırları içinde yer almaktaymış.

Uluğ Bey’den Emir Timur’a, Ömer Hayyam’dan Ali Kuşçu’ya kadar birçok âlimin yetiştiği toprakları bizzat inceleme imkânına sahip oldum. Bu yerler için anlatılacak çok şey var. Fakat bilhassa Semerkand için “sözün bittiği yer” ifadesini kullanabilirim.

Semerkand, dört bir yanında tarihî eserlerin görülebildiği, sahip olduğu coğrafyanın tüm özelliklerini üstlenmiş bir zaman kapsülü gibidir. 19’uncu yüzyılın son çeyreğinden 1991 yılına kadar Rus baskısı altında kalmış olmasına rağmen, bugün bile o eski ihtişamlı günlerin hissedilmesi mümkündür.

M.Ö. 2’nci yüzyılda kullanılmaya başlanan ve Batı Avrupa ile Uzak Doğu’yu birbirine bağlayan İpek Yolu, sadece medeniyetlerin etkileşimde bulunduğu bir yer değil, aynı zamanda aşılması aylarca süren zorlu bir ticaret ağıydı. Semerkand’ın bulunduğu bölge ise İpek Yolu’nun en sık kullanıldığı güzergâh üzerinde yer almasından dolayı önemli bir ticaret merkeziydi. Bu yüzden Semerkand’da çok sayıda kervansaray mevcuttur.

Semerkand’ın yükselişi Abbasiler döneminde başlamıştır. Timur döneminde ise şehir başkent yapılarak, aynı zamanda dönemin ilim ve kültür merkezi olmuştur.