Modern Çagin vebasi: Depresyon

[eg24]

Dünya Saglik Örgütü’nün son verileri, dünya üzerinde depresyonla mücadele eden yaklasik 121 milyon insanin yüzde 20 ile 40'inin intihar girisiminde bulunduklarini, bu hastalarin yüzde 10 ile 15'inin hayatini kaybettigini gösteriyor.

Peki, çagimizin en kritik hastaliklarindan biri olan depresyonla mücadele etmek için neler yapmaliyiz?

Depresyonu hangi faktörler tetikliyor?

DBE Davranis Bilimleri Enstitüsü Yetiskin ve Aile Bölümü’nden Uzman Psikolog Tuba Akyüz’e göre hastalikla basa çikmak için ilk önce kisilerin durumu kabullenip, tedaviye direnmekten vazgeçmesi gerekiyor…

Dünya Saglik Örgütü’nün yayinladigi son rakamlara göre, dünya üzerinde yaklasik 121 milyon insan depresyonla mücadele ediyor. Mevsim degisimlerinde ve kis aylarinin yaklasmasiyla artis gözlemlenen bu hastalik çagimizin en büyük problemlerinden biri. Hayat boyu depresyona girme riskini daha fazla tasiyan grup ise kadinlar. Öyle ki bir kadinin, hayatinin herhangi bir döneminde depresyona girme olasiligi yüzde 10 ila 20 arasinda degisirken bu rakam erkeklerde düsüyor. Ekonomik ve sosyal etkilerin tetikleyici oldugu depresyon hastaliginin Türkiye'deki istatistiklerine bakildiginda, rakamlarin dünya ortalamasina paralel oldugu görülüyor. Özellikle 15 - 44 yas araliginda gözlemlenen bu hastaligin belirtileri ve tedavi yöntemleri nedir? Neden depresyondayiz? Giderek daha fazla mi depresyona giriyoruz?

Depresyonun, birçok faktörün bir araya gelmesiyle olusan karmasik bir psikiyatrik tablo oldugunun altini çizen DBE Davranis Bilimleri Enstitüsü Yetiskin ve Aile Bölümü’nden Uzman Psikolog Tuba Akyüz, bu konuda yaklasik 50 yildir yapilan arastirmalarin sonucunda, hastaligi tek nedene ya da formülasyona dayandirmanin mümkün olmadigini söylüyor. Akyüz, “Birkaç farkli yaklasim olsa da hâkim görüs, depresyonun biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir araya gelmesiyle olusan bir durum oldugu seklindedir. Depresyonda genetik yatkinlik önemli bir faktördür. Arastirmalar gösteriyor ki, yakin aile fertlerinden birinde görülen depresyon, digerleri için de depresyon riskini artiriyor. Bu durum özellikle iki uçlu depresyonda ve mevsimsel depresyonda daha da sik görülen bir durum. Ancak aile hikâyesinde depresyonun olmadigi örneklerde de depresyonu görmek mümkün” diyor.

Biyokimyasal degisimler tetikliyor…

Biyolojik açidan bakildiginda ise beyindeki biyokimyasal degisimlerin depresyonda etkili oldugunu anlatan Akyüz, psikososyal faktörlere de dikkat çekiyor. Akyüz, “Özellikle norepinefrin ve serotonin olarak adlandirilan nörotransmitterlerin üretim, salinim, geri alim vb. metabolizmalarinda anormallik gözlenir. Ilaçlar bu sistemleri düzenlemede yardimcidir. Psikososyal faktörler depresyon olusumunda farkli düzeylerde önemli etki olusturmaktadir. Özgüveni düsük, içe kapanik, kendilerine ve çevresindekilere kötümser bakma egilimi olan, insan iliskilerinde daha zayif ve stres toleransi daha sinirli olan kisilerde depresyona yatkinlik görülür. Erken dönem ebeveyn kaybi, taciz, yalnizlik, sosyal destegin sinirli olmasi, kronik hastaliklar, is kaybi, maddi kayip, bosanma gibi travmalar da kisinin depresyona girme riskini artirir” diyor.

Hastalarin yüzde 15’i hayatini kaybediyor…

Endüstrilesme ve kentlesmeyle birlikte, bireyin üzerindeki ekonomik yükün ve çogu zaman kronik bir hal alan stresin artmasi, sosyal çevrenin ve destegin yetersiz hale gelmesi de depresyona karsi kisileri savunmasiz birakiyor. Dünya Saglik Örgütü’nün rakamlari, dünya üzerinde depresyonla mücadele eden yaklasik 121 milyon insanin yüzde 20 ile 40'inin intihar girisiminde bulunduklarini, bu hastalarin yüzde 10 ile 15'inin de hayatini kaybettigini gösteriyor. Yani depresyon, intiharin baslica nedenlerinden biri.

Bununla birlikte depresyonun, bireylerin kisisel, sosyal iliskilerinin bozulmasina, bosanmaya, is kaybina ve tibbi hastaliklara neden olabildigini anlatan Tuba Akyüz, “Örnegin yapilan çalismalar, depresyonun koroner kalp hastaligini ve kalp spazmi riskini artirdigini göstermistir. Bireylerin bu hastalikla mücadelede destek almasi sart” diyor.

Tedaviden çekinmeyin!

Nüfusa oranla ruh sagligi uzman sayisinin az olmasi, bireylerin yardim almaktan çekinmeleri, ekonomik ve sosyal güçlüklerden dolayi depresyon hastalarinin sadece 4'te 1'inin tedaviye basvurduklarina dikkat çeken Akyüz: “Depresyonda ilaç ve psikoterapi, uygulanan yöntemlerdir. Psikoterapi, etkisini ilaç kadar çabuk göstermemekle birlikte uzun dönemde en az ilaç tedavisi kadar etkilidir. Terapi gören kisilerde rahatsizligin yeniden bas göstermesi orani daha düsüktür ve bu kisiler, iyilesme sürecinde kendilerini çok daha iyi hissederler. Psikoterapi, depresyonun etkiledigi kisiye ve ailesine depresyonla bas etmede yardimci olur. En etkili psikoterapi yöntemleri bilissel terapi (çarpik düsünceyi tanimlamayi ve düzeltmeyi ögretir), davranis terapisi (daha etkili davranis biçimlerini ögretir) ve kisilerarasi terapidir (iliski becerileri ögretir). Bilinmelidir ki depresyon, tedavisi olan bir hastaliktir. Erken dönemde yapilan yardimin, kisinin hayat kalitesini yükseltmede ve kisiyi risklerden korumada etkili bir yol oldugu unutulmamalidir”.

Bu belirtilere dikkat!

Dünya Saglik Örgütü’nün istatistiklerine göre, depresyon 15-44 yas arasindaki nüfusta daha fazla görülüyor. Sevilen birinin kaybi, yalnizlik, is kaybi ya da issizlik, kronik fiziksel hastaliklar, is hayatinda ve iliskilerde yasanan ve çözülmeyen problemler, is yerinde yasanan mobbing, alkol ve madde kullanimi, evlilik problemleri, siddet ve istismar, emeklilik, yaslilik, göçler, yasanan terör olaylari gibi birçok faktör tetikleyici olabiliyor.

Çocuk ve ergenlerin depresyonu yetiskinlerden farkli yasayabildigine dikkat çeken Akyüz, “Depresyon yasayan çocugun durgun ve mutsuz bir yüz ifadesi olur. Duygularini sözel olarak ifade etmede zorlandigi için davranislarinda farkliliklar gözlenebilir. Çabuk öfkelenir, huzursuzdur, ani tepkiler verir. Uyku ve istah sorunlari yasar. Bununla birlikte karin agrilari gibi fizyolojik belirtiler de görülebilir. Ergenlerde ise depresyon; sosyal izolasyon, agresif davranis, umursamazlik, uyku bozukluklari ve kilo kaybi, kol ve bacak agrilari, bas agrisi gibi fiziksel sikayetler, özgüven problemleri, aileyle çatisma, akademik basarida düsme seklinde kendini gösterir” dedi.