Yaslilarda depresyon

[eg24]

Ortalama yasam süresinin uzamasiyla birlikte yasli nüfusun toplumdaki orani günden güne artiyor. Öyle ki bu sayi bugünlerde yüzde 7 oraninda. Ancak yas ilerledikçe yasam süresinin aksine fiziksel ve ruhsal hastalanma riskinde de bir artis gözleniyor. Ülkemizdeki yaslilarin yüzde 15 ile 20’sinde depresyon görülüyor.

Dünya Saglik Örgütü yasliligi; bireyin çevreye uyum saglayabilme yetenegini kaybetmesi olarak tanimlarken Üsküdar Üniversitesi Feneryolu Poliklinigi’nden psikiyatri uzmani Yrd. Doç. Dr. Oguz Tan, yaslilarda depresyonu anlatti.

Yaslilarda depresyon için Tan sunlari kaydetti;

“BAKIMI ZOR MALIYETLI OLUR

Depresyon her yasta oldugu gibi ihtiyarlarda da görülür. Ihtiyar depresyonun önemli bir özelligi, yaslilarin bütün hastaliklarinda oldugu gibi, bakiminin zor olmasidir. Ihtiyar depresyonu aileden baska insanlarin, bakicilarin, profesyonel saglik mensuplarinin çok zaman ve efor harcamasini gerektirir. Dolayisiyla ekonomik açidan da pahaliya mal olur.

FIZIKI HASTALIKLARI ALEVLENDIRIYOR

Depresyon fiziki hastaliklari alevlendirir. Yaslilarda ayni anda birden fazla hastalik vardir genellikle. Bir de depresyon eklenince yasli insanin sagligi iyice bozulur.

DEPRESYON HASTALARININ ÇOGU TEDAVI GÖRMÜYOR

Önemine ragmen ihtiyarlarda depresyon teshisi az konur. Bunun sebeplerinden biri, yaslilarin keyifsiz, nesesiz, mutsuz, durgun olmasinin normal karsilanmasidir. Diger bir sebep de, yasli depresyonunda bedensel sikayetlerin ön planda olmasidir. Yaslilar genellikle psikolojik durumlarindan bahsetmezler, hatta psikolojik durumlari soruldugunda cevap vermezler (veya lafi eveleyip gevelerler). Ancak baslarinin agridigindan, eklemlerinin sizladigindan, nefeslerinin daraldigindan, gögüslerinin sikistigindan, iki adim attiklarinda yorulduklarindan, bagirsaklarinin gazla dolu oldugundan yakinip dururlar. Sonuçta, Amerika’da bile depresyonu olan yaslilarin %55’i tedavi görmezler. Fiziki sikayet ve hastaliklarla depresyon çok zaman öylesine iç içe girer ki, baslanan bir antidepresan ilaç iyi sonuç verdikten sonra ‘Demek ki hasta depresyondaymis’ denir.

DEPRESYON BEDENSEL HASTALIKLARDAN DAHA FAZLA ACI VERIYOR

Depresyon, sosyal fonksiyonu (hastanin disari çikmasi, insan içine girmesi, topluma karismasi, akrabalari ve arkadaslariyla görüsmesi, konusmalara normal biçimde katilmasi vs.) akciger hastaligindan, eklem hastaligindan, seker hastaligindan ve yüksek tansiyondan daha çok bozar. Fiziki fonksiyonu ise (bedeni tasiyabilme, ev içinde veya disinda hareket edebilme, günlük islerini yardimsiz yürütebilme vs.) eklem hastaligi, seker hastaligi ve yüksek tansiyondan daha çok bozar. Depresyon tedavi edildiginde bütün bu bedensel hastaliklarin verdigi aci azalir, hastanin hareketliligi artar, tedavi maliyeti düser.

DEPRESYON HASTASI OLAN KISI DAHA FAZLA DOKTORA GIDIYOR

Depresyona giren kisiler kendilerini daha ‘hasta’ algilarlar. Çok fazla doktora gidenlerin dörtte üçünde ciddi depresyon vardir. Depresyonu olanlar, digerlerine göre iki kat daha fazla doktora giderler, hastaneye yatirildiklarinda iki kat daha uzun süre yatarlar. Depresyonu da olan fiziki hastalar, mesela kronik akciger hastalariyla, seker hastalariyla, eklem hastalariyla, yüksek tansiyon hastalariyla karsilastirildiginda, hastane yataklarini daha uzun süre isgal ederler. Günde bes çesitten fazla ilaç kullananlarin %65’i depresyon hastasidir (depresyonu olmayanlarin sadece %35’i günde bes çesitten fazla ilaç kullanir). Fiziki hastaligi olanlarda depresyon da varsa, bu kisilerin sagliga harcadigi para, ayni siddette fiziki hastaligi olan ama depresyona girmemis kisilerle kiyaslandiginda, iki kat daha yüksektir.

SAGLIK DURUMU DEPRESYONU TETIKLIYOR

Kadinlar, dullar, fakirler, sosyal konumu düsük olanlar, üzücü ve beklenmedik olaylar yasayanlar depresyona daha yatkindirlar. Genel saglik durumunun kötü olmasi da depresyonu tetikler. Beyin ve hormon hastaliklari, kronik bronsit ve amfizem, kalp krizleri, kanserler depresyona girme riskini oldukça arttirir. Depresyon orani genç eriskinlere kiyasla yaslilarda düsüktür, ama genel tibbi durumu kötü veya hastaneye yatirilmis olanlarda çok yüksektir.

YASLILAR NEDEN DEPRESYONA GIRER?

Genç eriskinler için geçerli olan depresyon sebepleri yaslilar için de aynen geçerlidir: beyin kimyasinda bozulma (serotonin, adrenalin, dopamin maddelerinin salgisinda azalma), olumsuz düsünce yapisi (mükemmeliyetçilik, kendine güvensizlik, karamsarlik gibi), bazi kisilik özelikleri.

Yaslilarda özellikle vurgulamak istedigimiz noktalardan biri, beyin damar hastaliklarina bagli depresyondur. Beyin damarlarinda tikanma veya beyin kanamasi sonucu disaridan bakildiginda görülen sadece felçtir, ama bu hastalarin önemli bir bölümü depresyona da girer. Ayni siddette sakatliga yol açan baska hastaliklar, felçler kadar depresyona yol açmazlar. Çünkü felçlerde hasta organ, ayni zamanda duygu ve düsüncelerimizin de merkezi olan beyindir. Bazen beyinde küçük küçük bir sürü damar tikanikligi olur; bu hastalarda herhangi bir felç veya sakatlik ortaya çikmaz, ama yine de depresyona girerler.

Beyin tomografisi veya MR’i çekilip de beyninde küçülme (atrofi) görülen hastalar da depresyona yatkindirlar. Beyni küçülmüs yaslilarin bir kismi uzun ve saglikli bir hayat yasarlar, ama bir kisminda ileride bunama gelisir.

UNUTKANLIGI KABUL EDEN YASLILAR DEPRESYONU REDDEDIYOR

Bunamalar da (mesela Alzheimer hastaligi) yasli depresyonunun önemli sebeplerinden biridir. Hastaya en çok aci veren durum, bunamanin kendisinden çok depresyondur. Hasta yakinlari da genellikle unutkanligi kabullenirler, ama depresyondan dolayi çok zahmet çekerler.

Bazen bunama unutkanlikla degil dogrudan dogruya depresyon belirtileriyle ortaya çikar. Bazen de depresyon o kadar siddetli unutkanliga yol açar ki, hastanin bunadigi sanilir (bu tür depresyona yalanci bunama veya psödodemans denir). Bunamayla depresyonun birbirinden ayrilmasi önemlidir; çünkü bunama giderek ilerleyen, depresyon ise tedavi edilebilen bir hastaliktir.

Parkinson hastaligi hem depresyona hem bunamaya sebep olabilen bir beyin hastaligidir. Hareketlerde yavaslama ve titremeyle ortaya çikar. Yas ilerledikçe daha sik görülür. “