Hamilelikte kan uyusmazligi nedir?
 

Hamilelikte olusan kan uyusmazligi tespit edilmedigi ve tedavi edilmedigi takdirde anne ve bebegin sagligini tehlikeye sokabiliyor. Gerekli önlemlerin alinabilmesi için hamile kalmadan önce anne ve babanin kan gruplarinin ve olasi risklerin belirlenmesi gerekiyor. ART Tip Merkezi Kadin Hastaliklari ve Dogum Uzmani Op. Dr. Senai Aksoy hamilelikte kan uyusmazligi hakkinda bilgi veriyor!

Genetik özelliklere göre belirlenmis, 100’den fazla kan grubu oldugu biliniyor. Ancak genel olarak tespit edilen, evrensel olarak da kabul görmüs, baslica kan gruplari ABO sistemiyle adlandiriliyor. Her bir kisi asil olan A, B, AB ve 0 gruplarindan birine sahip. Kan gruplari, kirmizi kan hücrelerinin üzerinde bulunan antijenlere göre belirleniyor ve buna göre adlandiriliyor. Antijenler ise, savunma sistemini harekete geçiren proteinlerdir. A grubu kana sahip kisilerde sadece A antijenleri, B grubunda sadece B antijenleri, AB grubunda her iki (A ve B) antijen bulunurken "O" grubu ise ne A ne de B antijenine sahip.

Bunlarin disinda kan gruplarini daha da özellestiren diger antijenler de mevcut. Bunlardan en belirleyici olani Rh faktörü. Kaninda Rh antijeni bulunmayanlar Rh negatif (-), Rh antijeni bulunanlar Rh pozitif (+) olarak tanimlaniyor. Insanlarin % 85'inden fazlasi Rh pozitifdir. Kan uyusmazligi özellikle annenin Rh (-), babanin Rh (+) oldugu durumlarda meydana gelir.

Dogum öncesi önlemler

Anne adayinin kan grubunun dogumdan önce bilinmesi bir zorunluluktur. Sayet anne adayi kan grubunu dogru ifade etmeme olasi bulunan bir belgeye sahipse yeniden kan grubunun tespiti için test yapilmali.

Kan grubunun bilinmesi dogacak kan uyusmazligi durumlarina karsi önlem almak için oldukça önemli. Bunun örneklerinden biri anne Rh (-), baba Rh (+) oldugunda dogacak bebegin, Mendel Kanunlarina göre, babanin genetik yapisina bagli olarak (heterozigot veya homozigot) %50 veya %100 Rh (+) olarak dünyaya geliyor olmasi. Babanin, kan grubunu belirleyen genleri nasil düzenlendigi bilimsel arastirmalarda saptanamadigindan, annenin Rh (-), babanin Rh (+) oldugu her durumda genel olarak bilinen, klasik "kan uyusmazligi" veya "Rh uyusmazligi" oldugu var sayiliyor.

Dünyaya gelen bebek gerçekten Rh (+) ise, kani çok az miktarlarda bile olsa annenin kanina karisirsa tehlikeli bir durum ortaya çikiyor. Çünkü annenin bagisiklik sistemi kendi kirmizi kan hücrelerinden farkli olan, bebegin kirmizi kan hücrelerine karsi antikor denilen maddeler olusturuyor.

Klasik kan uyusmazligi durumlarinda annenin antikorlari ikinci gebelikte, bebek dolasimina çocuk esinden (plasenta) geçerek kan hücrelerini öldürmeye basliyor. Ne kadar büyük oranda antikor geçerse, bebegin anne karninda, kansizliga bagli kalp yetmezligi ve buna bagli ölme riski o kadar artar. Hem anneyi hem de bebegi korumak için en uygun çözüm, annenin bagisiklik sistemi bir kez uyarildiktan sonra geri dönülmez bir sekilde yabanci kirmizi kan hücrelerine karsi antikor ürettiginden, bu uyarinin hiç olusmamasi saglamak.

Bu uyarilma islemi ilk dogumda %1 oraninda olusabiliyor. Ancak her uyarinin dogumla gelmesi söz konusu degildir. Bu yolun disinda, kan uyusmazligi, yanlis kan nakli, kan ile bulasmis cerrahi aletler ile girisim veya enjeksiyonlara bagli olarak meydana gelebiliyor.

Bu nedenle Rh (-) olan her anne adayi, hamilelik sürecinin basinda anti-Rh antikorlar açisindan arastirilmalidir (Indirekt Coombs Testi.) Kan uyusmazliginin en önemli tedavisi korunma oldugundan asagidaki kurallara uyulmali:

• Hamilelik döneminin basinda eslerin kan gruplari tespit edilmeli.

• Anne ve baba adaylarinda Rh uyusmazligi varsa indirekt coombs testi uygun araliklarla tekrarlanmali.

• Gerekli görüldügü takdirde ilk gebelikte 28. haftada erken korunma ignesi (Rh hiper immün globulin) yapilabilir.

• Bebegin kan grubu Rh pozitif ise; sonraki bebekleri korumak için antikor üretimini engelleyecek Rh hiperimmunglobin enjeksiyonu 72 saat içinde yapilmali.

• Annenin duyarli hale gelmis olmasi bebegi riske sokar. Bu nedenle hamileligin ilerleyen aylarinda; kandaki antikor düzeyleri kontrol edilir. Antikor düzeyi yüksekse, özel testlerle bebegin sagligi mutlaka bir perinatoloji kliniginde takip edilmeli ve uygun tedavi yapilmali.

• 3 aydan büyük düsüklerde immunglobulin uygulamasi tam doz yapilmali. Ilk 3 ay içinde 6 - 8 haftadan sonra ceninde kirmizi kan hücreleri olusmaya basladigindan düsük doz hiperimmünglobulin (koruyucu igne) yapilmasi uygun olur.

• Tibbi nedenlerle veya istege bagli olarak kürtajlarda Rh hiperimmunglobulin müdahaleden önce uygulanmali, operasyon mümkünse vakum ile yapilmali.