Ramazan ayinda sivi kaybini önlemek için ne yapmali?
 

Bildigimiz sekli ile yasam için en önemli molekül su, genç erkeklerde vücut agirliginin %60'ini genç kadinlarda ise %50'sini su olusturmakta. Çocuklarda ise bu oran biraz daha yüksek (%65-75) iken yas ilerledikçe vücut su içerigi çesitli nedenlerle azalmakta. KadiköySifa Atasehir Hastanesi Üroloji Uzmani Op. Dr. Levent Gürkan sivi aliminin önemini ve ramazanda sivi kaybinin zararlarini anlatiyor.

Tüm hayati fonksiyonlarin devamini saglayan ve atik maddelerin vücuttan uzaklastirilmasinda kilit rol oynayan su içerigini korumak, yasami sürdürebilmek açisindan kritik önem tasir. Su miktari beyin ve böbreklerin ortak çalismasi ile düzenlenir.

Normal sartlar altinda vücudun idrar (yaklasik 1.0-1.5 litre/gün) yaninda görünmez kayip olarak adlandirilan diski (0.1 litre/gün), ter (0.1 litre/gün) ve solunum (0.3 litre/gün) ile birlikte yaklasik olarak günlük 1.5 - 2 litre sivi kaybi vardir. Bu sivi kaybi fizyolojik durumlarda ve bazi hastaliklar ile birlikte belirgin olarak artis gösterebilir. Bunlarin basinda hava sicakliginda artisa bagli olarak terleme ve solunumla kayiplar ve egzersiz gibi dogal durumlar ile günes yaniklari, ishal veya atesli hastaliklar gibi olagandisi durumlar gelir.

Su kaybi gelistiginde vücut tuz yogunlugu artar ve beyindeki susama merkezi tetiklenir. Olusan susama hissi sonucu su/sivi içeriz ve vücut sivimizdaki eksigi tamamlariz. Günlük sivi ihtiyaci kisiye ve ortama bagli olarak degisiklik göstermesine ragmen kabaca kisinin agirligindan kilo basina 30 cc olarak hesaplanabilir. Bu sivi ihtiyacinin yarisi gidalardan saglanirken yarisinin da içilmesi gerekir. Özellikle sicakligin 30 derece'nin üzerine çiktigi durumlarda her 2 derece artis için günlük su tüketimimize 2 bardak eklememiz gerekmektedir.

Dehidratasyon nedir? Hangi belirtilerle kendini gösterir? Nasil korunabiliriz?

Vücutta olusan su eksigini tamamlamadigimiz veya tamamlayamadigimiz durumlarda 'kururuz'. Dehidratasyon olarak adlandirilan bu durum en basit hali ile susama ve huzursuzluk hissi, istahta azalma ve ciltte kuruma ile kendini gösterirken sivi kaybi ilerledikçe idrar miktarinda azalma ve renginde koyulasma, agizda kuruluk, açiklanamaz yorgunluk ve performans kaybi, bas agrisi, ayaga hizli kalkildiginda bas dönmesi ve keyifsizlik bas gösterir. Sivi açigi buna ragmen tamamlanmazsa ve %5-6'lara ulasirsa kiside uykuya egilim, bulanti ve bacaklarda karincalanma baslar ve sivi kaybi %10'lara ulastiginda kaslarda istemsiz kasilmalar, görüste bozulma gerçeklesir. %15'in üzerinde sivi kayiplari hayat ile bagdasmaz.

Dehidratasyon, hastanin susama hissinin olmamasi, susadigi halde suya ulasamamasi, yeterli hiz veya miktarda içememesi veya su emilim ve atilimini bozan hastaliklar sonucu gelisir.

Susama hissinin olmamasi en abartili hali ile komada veya zihin fonksiyonlari azalmis hastalarinda görülürken çok daha sik rastlanan sekli yaslilarda görülen seklidir. Özellikle yaslilarda susama hissi oldukça azalabileceginden bu grubun sivi alimi susuzluk duymasalar bile düzenli olarak desteklenmelidir. Kabaca bu gruptaki kisilerin yaklasik 3 ila 5 saatte bir tuvalete gitme ihtiyaçlarinin dogmasi ve idrar renklerinin seffaf veya açik sari renkte olmasi gerekmektedir.

Oruç, kuraklik veya tecrit gibi durumlarda kisi susamasina ragmen suya erisimi yoktur. Bu gibi durumlarda su açigini gidermek mümkün olmayacagindan temel amaç kaybin en aza indirilmesi olmalidir. Bunun için bu dönemde agir fiziksel aktiviteden kaçinmak, vücut isisini düsük tutacak serin ve nemli ortamlarda bulunmak, hafif giysileri tercih etmek akilci olacaktir.

Çok sicak havalarda egzersiz ve ishal gibi bazi durumlarda ise kisinin su alimindan daha hizli olarak su ve daha önemli olarak tuz kaybi gelisir. Bu gibi durumlarda kisinin daha susuzluk hissi olusmadan su ve elektrolit (madensuyu veya izotonik sekersiz egzersiz sivilari ile) alimina baslamasi hayati önem kazanir.

Dehidratasyon böbrek açisindan ne riskler içerir? Kalici hasar verebilir mi? Tedavisi nedir?

Hafif düzeyde olan dehidratasyon hiçbir organda kalici hasara yol açmaz ancak altta yatan bir kronik böbrek yetmezliginin bulgu vermesine neden olabilir. Hafif düzeyde olan dehidratasyonun tedavisinde agiz yoluyla alinan sivi ve elektrolitlerle eksikligin giderilmesi yeterli olmaktadir.

Daha agir dehidratasyonda ise agizdan sivi alimi yeterli olmayabilir ve kisinin bir saglik kurulusunda yatarak damardan sivi tedavisi görmesi gerekebilir. Agir dehidratasyon vakalarinda esas sorun börek fonksiyonlari ile ilgilidir. Akut böbrek yetmezligi gelisen hastalarda tüm destek tedavilerinin yaninda vücuttan atiklarin uzaklastirilmasi için kisa süreli diyaliz ihtiyaci dogabilir. Bu kisilerde zamaninda ve yeterli tedavi ile böbreklerin tekrar düzgün çalismalarini saglayacak sivi ve kan basinci saglanamazsa gelisen akut böbrek yetmezligi kroniklesir ve hasta hayati boyunca diyaliz hastasi olabilir.

Ramazan'da oruç tutacak kisiler için önerileriniz var mi?

Ramazan'in çok sicak yaz günlerine isabet ettigi bu sene su dengesinin korunmasi oruç tutanlar açisindan büyük önem tasimakta. Her kisi yukarida belirttigimiz formülü kullanarak günlük sivi ihtiyacini kabaca belirlemeli ve bu miktari tek seferde degil, iftar ile sahur arasina bölerek almalidir. Içilecek sivi seçilirken gazli ve sekerli içeceklerden uzak durulmasi ve daha çok su, taze meyve suyu ve madensuyu tüketilmesi dogru olacaktir. Bunun yaninda daha önce bahsettigimiz gibi aldigimiz sivinin önemli bir kismi da yedigimiz kati gidalardan geldiginden bu dönemde asiri tuzlu ve kizartma gidalardan uzak durarak daha çok meyve ve sebze tüketmemiz gerekmekte. Gün içinde ise sivi kaybimizi en aza indirmek için hafif giysiler giymeli, serin ve nemli ortamlarda bulunmali ve fiziksel aktiviteden kaçinmaliyiz.