Hamilelikte Kansizlik ve Demir Ihtiyaci

[eg24]

Oksijen kanda hemoglobin adi verilen bir proteine baglanarak tasinir. Alyuvarlarda bulunan hemoglobin ayni zamanda kana kirmizi rengi veren maddedir. Hemoglobinin normalden düsük olmasi ise anemi olarak isimlendirilir. Kadinlarda özellikle hamilelik döneminde en sik karsilasilan anemi türü demir eksikligi anemisidir. ART Tip Merkezi Kadin Hastaliklari ve Dogum Uzmani Op. Dr. Senai Aksoy hamilelikte kansizlik ve demir ihtiyaci hakkinda bilgi veriyor!

Demir, hemoglobinin ana yapisinda bulunan bir elementtir. Amerika Birlesik Devletlerinde kadinlarin %10 - 30'unun anemik oldugu düsünülmektedir. Kadinlar erkeklere göre anemiye biraz daha egilimlidirler. Bunun temel nedeni adet kanamalari ile düzenli ve sürekli olarak kan kaybetmeleridir. Ayrica kadinlarin beslenme aliskanliklarinin erkeklerden farkli olmasi da anemiye olan egilimi arttirmaktadir. Hamilelik anemi riskini arttiran bir süreçtir. Kan temel olarak 2 bölümden olusur. Birinci bölüm sekilli elemanlar denilen akyuvar, ikinci kisim ise bu sekilli elemanlari tasiyan sivi yani alyuvar gibi hücreler. Kirmizi kürelerin (alyuvar, eritrosit) plazmaya göre olan yüzdesine hematokrit adi verilir. Normalde hematokrit %38 - 45 arasindadir. Yani kanin %38 - 45'i sekilli elemanlar geri kalani ise plazma tarafindan olusturulmaktadir. Hamilelik sirasinda kan hacmi yaklasik %50 artar. Bu artisin büyük bir bölümü plazma kismindadir. Alyuvarlar plazma kadar hizli çogalamazlar. Bu durumda kan içinde alyuvar konsantrasyonu azalir ve hamilelik öncesi dönemde oldugundan daha asagilara iner. Bu durum özellikle hamileligin ilk yarisinda belirgindir. Hamilelik ilerledikçe alyuvar yapimi artar. Yapim artisi ise demire olan ihtiyaci arttirir. Ilk baslarda gerek duyulan demir vücuttaki depolardan karsilanir ancak çogu zaman bu depolar ihtiyaci karsilamada yetersiz kalir. Eger kisi diyet ya da ilaçlar ile yeteri kadar demir almiyor ise anemi ortaya çikar. Bu tür anemiye hemodilüsyonel anemi adi verilir. Hamile kadinlarin yaklasik %20'sinin anemik oldugu bilinmektedir. Genel olarak hemoglobinin 10 gr/dL altinda olmasi anemi olarak tanimlanir. Hemodilisyon varliginda hematokrit düzeyi %38-45'den %34 civarina düser. Çogul gebeliklerde bu deger %30'a kadar inebilir. Gebelige bagli bu fizyolojik hemodilusyon oksijen tasima kapasitesinde bir azalmaya neden olmaz ve aneminin hamilelikte dogurdugu riskleri arttirmaz. Asil problem olan hamilelige anemik olarak baslamak ya da hamileligin ilk 3 ayinda anemik olmaktir.

Hamilelikte görülen aneminin olasi nedenleri

Demir eksikligi anemisinin en sik karsilasilan nedeni yetersiz demir alimidir. Demir hayvansal gidarlarda ve yesil yaprakli sebzelerde bol miktarda bulunur.

Folik asit yetersizligi de anemiye neden olur.

Basur ya da benzeri patolojiler nedeni ile kronik kan kaybi

Gelismekte olan bebegin annesinin depolarini tüketmesi

Travma, kaza gibi durumlarda ani ve fazla miktarda kan kaybi

Diger anemi nedenleri

Demir eksikligini tetikleyen faktörler

• Çogul gebelik

• Beslenme bozuklugu

• Sigara kullanimi (besin maddelerinin emilimini azaltir)

• Alkol kullanimi

• Sindirim sistemi hastaliklari

• Bazi ilaçlarin kullanimi

Demir eksikligi belirtileri nelerdir?

Pek çok olguda kisi anemik oldugunun farkinda degildir. Anemi birden degil de yavas yavas gelistiginde vücut bu duruma tolerans gelistirir. Anemi siklikla rutin yapilan incelemeler sirasinda anlasilir. En sik karsilasilan belirtiler sunladir:

• Halsizlik

• Çabuk yorulma

• Soluk görünüm

• Çarpinti

• Merdiven çikma, yürüyüs gibi aktivitelerde hemen yorulma ve nefes nefese kalma

• Basdönmesi, bayginlik

• Basagrisi

• Tirnak diplerinin soluklasmasi

• Sarilik (nadir)

• Karin agrisi (nadir).

Bu belirtilerin büyük bir kisminin hamileligin erken döneminde de normalde görülebilen yakinmalar oldugu gözden kaçirilmamalidir.

Anemi t an isi

Aneminin tanisi çok kolaydir. Yapilacak olan bir kan sayimi ile anemi varligi saptanabilir. Ilk kontrolde yapilacak olan kan sayimi hamilelik öncesi anemi varliginin anlasilmasi açisindan önemlidir. Hamilelik takipleri sirasinda kan sayimi 24 - 28. haftalarda tekrarlanmalidir.

Anemi tedavisi

Tedavi sirasinda anne adayinin demir depolarinin yeniden doldurulmasi amaçlanir. Bundan dolayi agizdan alinan ilaçlar veriler ve demir açisinda zengin bir beslenme programi uygulanir. Günlük doz 200 mg/gün elementer demirdir. Tedavi sonucunda anemi iyilesse bile demir depolarinin dolmasini saglamak için tedaviye 3 ay daha devam edilir.

Anemi tedavisinin bulanti, kusma, ishal, kabizlik, midede rahatsizlik gibi yan etkileri ortaya çikabilir. Yan etkilerden kurtulmak için haplar yemeklerden sonra alinabilir. Anemi tedavisi esnasinda anne adaylarinin demirin emilimini azaltan besinleri tüketmemesi ve bu tarz ilaçlari almamasi gerekir. Bunlar arasinda antiasit ilaçlar, yumurta, kalsiyum tuzlari, süt ve süt ürünleri, tetrasiklin türü antibiyotikler, , yer alir. Demirin emilimini artirmak için demir ilaçlarinin portakal suyu, proteinden zengin gidalar ile birlikte ve aç karnina alinmasi uygun olur. Bununla beraber karaciger, kirmizi et, yumurta, kuru bakla, tahil, taze sebze, kuru meyve gibi demirden yana zengin gidalarin tüketilmesi gerekir.

Günlük demir ihtiyaci ne kadardir?

Yas Erkek (mg/day) Kadin (mg/day)
0-6 ay 0.27 0.27
7-12 ay 11 11
1-3 yas 7 7
4-8 yas 10 10
9-13 yas 8 8
14-18 yas 11 15
19-50 yas 8 18
51 ve yukarisi yaslar 8 8
Hamileler 27
Emzirenler 10
(18 yasindan küçük)
Emzirenler 9
(18 yasindan büyük)

Demir eksikligi hangi sorunlara yol açar?

Demir eksikligi anemisi hamilelikte bazi sorunlara neden olabilir. Bunlarin en önemlisi erken dogum riskindeki artistir.

• Erken dogum riskinde artis
• Rahim içi gelisme geriligi
• Düsük dogum agirlikli bebek
• Dogum sonrasi annenin iyilesmesinde gecikme
• Dogum sonrasi annede enfeksiyon riskinde artis
• Dogumda normal miktardaki kan kaybinin anemik kadinda tehlike yaratacak düzeylere ulasmasi
Demir eksikligine karsi nasil önlem alinabilir?
• Yeterli miktarda demir içeren besinler tüketin
• Yeterli miktarda folik asit içeren besinler tüketin
• Yeterli miktarda C vitamini alin. C vitamini demirin barsaklardan emilimini kolaylastirir.
• Kontrollerinizi ihmal etmeyin
• Doktorunuz tarafindan verilen vitamin ve demir ilaçlarini düzenli olarak kullanin

Bazi besinlerde bulunan demir miktari

Madde Porsiyon Demir içerigi (mg)*
Biftek 100 gram 2.31
Tavuk 100 gram 1.13
Istiridye 6 adet 5.04
Karides 8 adet 1.36
Ton baligi 80 gram konserve 1.30
Ispanak 1/2 kap, pismis 3.20
Kuru erik 5 adet 1.06
Patates (kabuklu) 1 ortaboy 2.75
Kuru fasulye 1/2 kap, pismis 2.60
Mercimek 1/2 kap, pismis 3.30