Bitkisel ÜrÜnler ve kamu spotlari

[eg24]

Saglik Bakanligi son zamanlarda hazirlanan “Kamu spotlari” ile gelisigüzel bir sekilde pazarlanan bazi bitkisel ürünler hakkinda halkimizi bilinçlendirmeyi amaçliyor. Uzman, profesör ya da hekim ünvanli bazi kisiler tarafindan kiralanan TV satis kanallarinda ve saglik programlarinda sorumsuzca pazarlanan ve internet veya telefon siparisi ile kapiya kadar teslim edilen bu ürünlerin saçtigi tehlikeler konusunda halkin bilinçlendirilmesi süphesiz önemli. Ancak bu spotlarda bu tip ürünler için kullanilan “Bitkisel ürün” ifadesiyle insanlar büyük bir yanilgiya düsürülüyor. Insan sagligini desteklemek, hastaliklardan korumak amaciyla hazirlanan bitki çaylari ve besin destegi ürünlerini uluslararasi kalite ve kurallara uygun olarak özen ve hassasiyetle hazirlayan firmalar da zan altinda birakiliyor.

Esas sorun nerede?

Binlerce yildir oldugu gibi günümüzde de bitkilerde fotosentez sonucu meydana gelen çesitli yapilarda maddelerden insan sagliginin korunmasi ve hastaliklarin tedavisinde yararlanilmaktadir. Günümüzde tedavide kullanilan mevcut ilaçlarin %60-70 kadarinin bitkilerden elde edilen maddeler veya bu maddelere benzetilerek sentezlenen türevlerinden olustugu bildirilmektedir. O halde bitkilerin insan sagligi bakimindan önemi yadsinamaz.

Etkinlik ve tekrarlanabilir biyolojik cevap saglanabilmesi bakimindan “Kalite ve Standardizasyon” güncel ilaç kavraminin en önemli unsurlari olarak kabul edilmektedir. Iste sorun olusturan temel husus da bu! Kamu spotlarinda rol alan “Bitkisel ürün magdurlari” nin tümü söz konusu ürünleri internet ya da sözde uzman sifacilardan satin alarak kullanmis. Yani Saglik Bakanligi veya Tarim Bakanligi ya da diger resmi otoriteler tarafindan “her nasilsa!” denetleyemeyen bitkisel ürünler. Kontrol disi bu tip ürünler içerisine katilan kimyasal maddelerin ya da yanlis/kalitesiz bitki ya da özütlerin yol açtigi ölümlerin bir kismi basina da yansimaktadir. Herkesin bildigi gibi “bitkisel ürün” olarak pazarlanan zayiflama ürünleri içerisine katilan sibutramin, cinsel destek ürünleri içerisine katilan nafil türevlerine (sildenafil, tadalafil, vd.) bagli riskler tüm dünyada gündemdedir. Burada risk bitkiden degil, içerisine ilave edilen sentetik maddeden kaynaklanmaktadir. Bu durumda Saglik Bakanligi ve Tarim Bakanliginin vatandaslarin sagligini korumak için yürütmekle yükümlü oldugu etkin denetim görevini yerine getiremedigi sonucu ortaya çikmaktadir. Her iki kurum da etkin önlemler alinmasini saglamak yerine, tüm bitkisel ürünleri haksiz bir sekilde karalayarak sorumlulugu üzerlerinden atmaya çalismaktadir.

Isin ilginç tarafi, Saglik Bakanligi Ilaç ve Tibbi Cihaz Kurumu içerisinde yer alan ilaç komisyonlari tarafindan ruhsatlanan çok sayida bitkisel ürün bulunmaktadir; Ginkgo, Ginseng, mübarek diken, cüce palmiye, sinameki, atkestanesi, vd. Bu durumda kendi kurumu tarafindan satisina onay verilen bu bitkisel ürünler de mi “tehlikelidir”!

Görülen o ki, Kamu spotu olarak halkimizin dikkatini çekmek üzere “iyi niyetle” hazirlanan bu yayinlarda bir “kurgulama hatasi” bulunmaktadir. Aslinda burada kasdedilen bitkisel ürünlerin internet ya da diger kontrol disi kaynaklardan satisi yapilan ürünler oldugu daha net bir sekilde ortaya konulmalidir.

Bitkisel ürünler ve Güncel Tedavi

Dünya Saglik Örgütü “Bitkisel ürünleri”; “Bitkilerin kök, çiçek, yaprak, tohum gibi kisimlari veya bitkilerden bir islem sonucu elde edilen reçine, sabit yag, uçucu yag gibi madde ya da bitkilerden çözücüler yardimiyla ile hazirlanan özütleri” olarak tanimliyor. Ancak güncel ilaç kavrami içerisinde bitkisel ürünlerin herhangi bir analize tabi tutulmadan uygulanmasi kabul edilemez. Bunun nedenlerini su sekilde siralayabiliriz:

a) Yeterli etkili içerik: Bitkilerde etkili bilesen içerigi (yapisi, miktari) çesitli etkenlere göre önemli ölçüde degisiklik gösterebilmektedir. Yeterli etkili içerik tasimamasi durumunda tedavi gerçeklesemeyeceginden hastanin yasami riske atilmaktadir.

b) Yanlis bitkilerin kullanilmasi sonucu ortaya çikan riskler.

c) Kontaminasyon riski: Tarim ve veteriner ilaçlari, çevresel atiklar, agir metal vb. toksinlere bagli riskler.

d) Bildirim disi içerik: Ürün ambalajinda belirtilmeden içerisine etkisini artirmak için ilave edilen kuvvetli etkili kimyasal maddelere bagli yasam riski.

Yukarida kisaca özetlemeye çalistigim üzere, aslinda “Bitkisel ürünlerde” insan hayatini riske atan etkenler bitkinin kendisi degil içerisine bildirim disi katilan kimyasal maddeler; bozuk, yanlis ve kalitesiz bitkisel materyallerdir. Bitkisel ürünlerin içerisinde bu parametrelerin analizi yapilmadan pazarlanmasi insan hayati bakimindan ciddi riskler olusturabilmektedir. Bütün bu sorunlar etkin bir analiz ve denetim mekanizmasi ile rahatlikla çözümlenebilir. Bitkisel ilaçlara gönül vermis bir akademisyen olarak gönlümde yatan budur. Bir vatandas olarak ise devletimin beni korumasi beklentimdir.