Gida gÜvenliginde bilgi kirliligi! Kime gÜvenecegiz?

[eg24]

GIDA GÜVENLIGI KONGRESI 14 - 15 Mayis 2013 - Istanbul Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi

Gün geçmiyor ki, yazili veya görsel basinda bir gida maddesinin insan sagligini nasil büyük tehlikelere attigi iddiasina sahit olmayalim. Ifade edilenler son derece korkutucu. Isin ilginci hatta belki de trajik yani bunu söyleyenler akademik ünvan sahibi kisiler! Kime inanacagiz? Dogru bilgiye nasil ulasacagiz? Gida güvenligi alaninda dünyanin en büyük mesleki organizasyonu olan IAFP - Uluslararasi Gida Koruma Birligi ve Gida, Tarim ve Hayvancilik Bakanligi isbirliginde, 28 meslek örgütü ve sivil toplum kurulusunun desteginde 14 - 15 Mayis 2013 tarihleri arasinda Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi’nde dördüncüsü düzenlenecek olan Gida Güvenligi Kongresi'nin Kongre Koordinatörü Petek ATAMAN, kongre esnasinda “Gida Güvenligi ve Risk Iletisimi” oturumunda; “Gida Güvenligi ve Halk Sagligi” oturumunda ve Çocuk Hastanesi Oakland Arastirma Enstitüsü’nden Dr. Bruce Ames tarafindan sunulacak olan oturumda ele alinacak!

Gida güvenligi bilime dayali yönetilmedigi takdirde çok sayida riski tasiyabilir. Gelismis ülkelerde bu risklerin neler oldugunu, bunlarin nasil ortadan kaldirilabilecegini belirleyen ve bu bilgiyi tüketici ile paylasan bagimsiz bilimsel kurumlar var. Bu kurumlar içerisinde de gida güvenligi semsiyesi altinda ne kadar uzmanlik alani varsa onlarin temsilcileri yer almakta. Bu noktada da bazi ilkeler uygulanmaktadir:

• Kurulda bulunan kisilerin ilgili konuda uzman olduklari akademik/meslek özgeçmisleri ile saptanmaktadir.

• Çikar çatismasi içerisinde olmadigi/olmayacagi belirlenmeli ve herkesin ulasabilecegi sekilde sergilenmektedir. Çikar çatismasi kavraminin sadece endüstriyi degil, birçok aidiyeti de kapsadigi göz ardi edilmemelidir.

• Kurulun yaptigi isler, degerlendirmeleri her asamada seffafça resmi sitesi üzerinden kamuoyu ile hizli ve etkili paylasilmaktadir.

Ancak bu sekilde paylasilan bilginin dogrulugundan söz etmek mümkün olur.

Gidalarin insan sagligina varsa olumsuz etkilerini saptamak bir uzmanlar toplulugunun bagimsizca ve beraberce yapabilecegi bir seydir. Bu toplulukta toksikologlar, biyologlar, gida mühendisleri ve teknologlari, ziraat mühendisleri, kimya mühendisleri, veteriner hekimler, tip doktorlari, diyetisyenler gibi daha adini sayamadigim birçok konuda uzman bilim adami bulunmakta. Bu bilim adamlarinin her biri konunun ancak bir boyutunu görmekte yetkin. Tek basina bir baska boyutunu görmesine ise olanak yok, çünkü uzmanligi degil. Ancak birlikte manzaranin bütünü görülebilir.

Ülkemizde bu kurum olmadigindan, tek tek kimi meslek mensubu akademisyenler bu boslugu son derece yaniltici biçimde doldurmaktalar. Bizde genel kültür uzmanligi (!) çok yaygin.

O zaman ne yapalim?

Öncelikle israrla ve sürekli bagimsiz bilimsel kurulun olusturulmasini talep edelim hep birlikte. Bunu saglamak kamu otoritesinin dogru bilgiye ulasmayi hak eden tüm tüketicilere borcudur.

Bu asamada tek tek kisilere degil, kurumsal görüslere itibar edelim. Gidalarda sagliga zararli bir uygulama olsa buna ilk itirazin ülkenin saglik otoritesinden, saglik ile ilgili üniversitelerden, meslek odalari gibi örgütlerden gelecegini. Bilimsel olarak kabul gören ve yasal olan tavukçuluk risk tasisa buna ilk olarak Veteriner Hekimler Konseyi’nin veya topluca Veteriner Hekim akademisyenlerin karsi çikacagina emin olalim. UHT sütler ya da meyve sulari zehir saçsaydi Gida Mühendisleri Odasi’nin ya da Ziraat Mühendisleri Odasi’nin ya da benzeri bir kurumun isyan edecegini bilelim. Sadece üç kisinin dogru, tüm bir bilim camiasinin hain (!) oldugu bir ülkenin var olmayacagini bilelim.

Teknoloji çagi dogru bilgiye ulasim kadar, yanlis bilginin de odagi haline gelmistir. Tüketici yaygin deyimi ile “internette sörf yaparak” dogru bilgiye ulastigini düsünüyor. Oysa pek çok kontrolsüz site var. Burada da kurumsal agirlik önem kazaniyor. Konu uzmanliklari ile ilgili meslek Odalari, üniversiteler, Türk Toksikoloji Dernegi gibi bilimsel alanda kabul görmüs STK’larin siteleri üzerinden yapilmasina özen gösterelim.

Uzmanlik alanlarina dikkat edelim. Gida güvenliginin basliklarinin her biri bir uzmanlik konusudur. UHT sütte uygulanan islemlerin süt bilesenlerine ne yaptigini bu teknoloji üzerine çalisan meslek gruplari bilir. Teknolojide aslinda var olmayan bir olguyu varmis gibi yorumlayarak tüketicilerin aklini karistiranlara karsi duralim. Olabilecek en kötü sey, bir yandan tüketicinin risk algisinin yaniltilmasi ve kayitdisina yöneltecek korkulara itilmesi; diger yandan da dogru olmayan beslenme modellerine yönelmeleridir. Tüketiciler tavuk tüketmeye korkuyor; güvenli sütü tüketmek istemiyor. Oysa hepimiz çok iyi biliyoruz ki hayvansal protein tüketimimiz çok düsük.

Yanlis yönlendirme ve bilgilendirmenin hesabini soracak kurumlar görevlerini yapmali ve tüketiciyi yaniltmanin yaptirimi olmalidir. Yaniltmalar konusunda kamu kurumu niteligindeki meslek örgütlerinin mutlaka reaksiyon vermesi, gerektiginde konu ile ilgili birkaç kurum birlikte acil bilgilendirmelerin yapilmasi ve tüketicilerin de bu bilgi kaynaklarina yönlendirilmesi önem tasimaktadir. Diger yandan bu konuda çok çesitli mesajlarla kamu spotlarinin düzenlenmesi gerekmektedir.