Dil beynin neresinde?

[eg24]

Canli türleri içinde dilin en zengin ve çesitli biçimde ortaya çiktigi tür olan insanlarda, dilin tek organi beyindir. Dil ile beyin arasinda nasil bir iliski var? Dil sebekesi nedir, insan beyninin neresinde bulunur? Sag ya da sol elini kullanan kisilerin dil sebekesinin konumu ile arasinda bir baglanti var mi? Birden çok dil bilen kisinin beyni ile tek dil bilenin beyni arasinda fark söz konusu mu?

Evrimsel, gelisimsel, biyolojik, sosyal ve kültürel bir iletisim araci olan dil, en zengin ve çesitli haliyle canli türleri arasinda insanda anlam buluyor. Sadece sese degil ayni zamanda grafik sembollere de dayaniyor.

Dilin gelisimsel oldugunu ifade eden Üsküdar Üniversitesi Ögretim Üyesi Prof. Dr. Oguz Tanridag, dogumdan sonra ortaya çikan dilin yasam boyu gelisme gösterdigini söyledi. Dilin biyolojik bir temele sahip oldugunu belirten Nöroloji Uzmani Tanridag, dilin tek organinin beyin oldugunu sözlerine ekledi.

Sosyal iletisimin en önemli araci olan dilin bu özelligiyle her türlü sosyal iliskinin içine girmesine ve gerektiginde savaslarin bile yerini almasina yol açtigini vurgulayan Prof. Dr. Tanridag, dilden edebiyat gibi yazili ve sözlü bir iletisim araci dogdugundan kültürel oldugunu da kaydetti.

Dil islevlerinin beyinle olan iliskisinin ortaya çikarildigi tarihi sürece dikkat çeken Tanridag, ikili arasindaki bu özel iliskinin 1860’li yillardan baslayarak çözüldügünü söyledi. Tanridag tarihi sürece ve gelismelere iliskin sunlari dile getirdi.

DIL BEYINDE ÖZEL BIR YAPILANMAYI GEREKTIRIYOR

“Konusma, anlama, isimlendirme, yazma ve okuma islevlerine genel olarak dil islevleri adini veriyoruz. Dil islevlerinin beyinle olan özel iliskileri 1860’lardan baslayarak teker teker çözülmüs ve sonunda bu islevlerin kendi aralarinda da bagli olmak üzere beyinde özel bir yapilanmayi gerektirdigi ortaya çikmistir. Bu yapilanmaya beyindeki dil sebekesi diyoruz. Bu tarihlerden itibaren otopsi çalismalarinin sagladigi verilerle önce konusma sonra anlama ve sonrasinda da okuma ve yazma islevlerinin beyindeki alt yapilari ortaya konulmustur.”

Tanridag dil sebekesinin beyinde bulundugu yerin insanlarda farklilik gösterdigine dikkat çekti.

SIZIN SEBEKENIZ NEREDE?

“Insanlarda beyindeki dil sebekesinin en önemli özelligi; bu sebekenin insanlarin büyük bir bölümünde sol beyin yarisi içinde bulunmasidir. Konusma, anlama, okuma ve yazmayla ilgili harekete geçirici merkezler birbirleriyle bagli biçimde bu yarinin içindedir. Sonraki yillar içinde yapilan arastirmalar beyinde var olan dil sebekesinin tarafiyla insanlarin baskin olarak hangi ellerini kullandiklari konusunun yakindan iliskili oldugu göstermistir.

Söyle ki; sag ellerini sol ellerine göre daha becerikli kullananlarin hemen hemen tamaminda beyindeki dil sebekesi sol tarafta olmakta, sol ellerini sag ellerine oranla daha becerikli kullananlarin ise yaklasik üçte ikisinde bu durum sürerken geriye kalanlarda bu sebekenin beynin sag tarafinda yer aldigi anlasilmistir. Bunun nedenleri tartismalidir.”

Dilin beyindeki gelisiminin nasil olduguna iliskin de degerlendirmelerde bulunan Üsküdar Üniversitesi Ögretim Üyesi Prof. Dr. Oguz Tanridag, insanlarin dil için hazir bir beyin mekanizmasiyla dogdugunu söyledi.

“Insanlar dogustan dil için hazir bir beyin mekanizmasiyla dogarlar. Bu mekanizma daha bebek anne karnindayken 3-6 aylikken ortaya çikmaya baslar. Dogumdan sonra çocugun konusmasina kadar geçen süre bu konusma mekanizmasini harekete geçirmek için gerekli bellegin gelisimiyle ilgilidir. Eger baska bir nedenle bellek yeteri kadar dis dünyaya ait materyal toplayamazsa çocuk konusmayi ögrenemez.

ERKEN KONUSAN BEBEK GÜÇLÜ BELLEGE SAHIP

Çocugun erken dönemde ya da beklendiginden daha erken konusmasi belleginin güçlü oldugunu gösterir. Dolayisiyla konusma zekâyla ilintilidir. Çocuklarin birden fazla dil ögrenmelerinin etkileri tartismalidir. Zekâ ve bellek kapasiteleri yüksek olan çocuklarda bu daha çabuk ve problemsiz oldugu halde çok dilliligin bazi çocuklarda kekemelige yol açabildigi ileri sürülmüstür.”

Birden çok dil bilmenin beyin üzerindeki etkisine iliskin de bilgi veren Tanridag, farkli dillerin beyinde farkli alanlarla ilintili olmadigini kaydetti. Bu güne kadar bu konuda yapilan arastirmalarin ögrenilen farkli dillerin beyinde ayni dil sebekesi tarafindan temsil edildigini gösterdigini vurgulayan Tanridag, ögrenilen her yeni dil için farkli beyin alani degil benzeri alan kullanildigini söyledi.

FARKLI DILLER BEYINDE AYNI ALANI KULLANIYOR

“Ögrenilen her yeni dil için farkli bir beyin alani degil benzeri bir alan kullanilmaktadir. Farkli dillerin ayni beyin alanlari içinde temsil edilmesi farkli zamanlarda arsivlenen dosyalarin ayni kütüphanede saklanmasina benzetilmektedir. Insan belleginin özelliginden dolayi önce ögrenilen dil her zaman daha fazla hatirlanan dil olmaktadir. Bu dilin kullanilmaya devam edilmesi dil bellegini daha da saglamlastirmaktadir. Nitekim bu yüzden konusma problemi yasayan çok dilli insanlarda bu dil bozukluklarindan düzelme birbirleriyle ilintili olmaktadir.

Bu konuda yasanan gelismeler Pitres Kanunlari olarak bilinir. Buna göre bir insanda çoklu dil bozuklugu olustugunda; düzelme önce ana dilden ve çok kullanilan dilden baslar. Eger ana dil ayni zamanda çok kullanilan dilse bu düzelme daha da belirgindir. Bunun disinda, eger bilinen diller ayni dil ailesine mensuplarsa örnegin bu diller Fransizca, Ispanyolca ve Italyanca

ise bunlarin düzelmeleri birbirine yakin olur. Ancak bilinen diller örnegin Türkçe, Ingilizce ve Japoncaysa bunlarin düzelmelerinde ana dil ve kullanim özellikleri daha fazla devreye girer.”