Her unutkanlik alzheimer degil
 

Alzheimer insani önce yakin çevresinden sonra kendinden uzaklastiran, zaman geçtikçe yasamin hiçbir aninin artik anilarda bile yer alamadigi, en sonunda insanin kendini dahi tanimadigi bir hastalik. Bu yüzden pek çok psikiyatrik hastalikla karisabiliyor. Ancak önemli bir fark var: Hasta baslangiç dönemlerinde mantik yürütmekte zorlanmaz ve iç görüsünde önemli bir kayip yasamadigi için hastaliginin farkindadir. Liv HOSPITAL Nöroloji Uzmani Prof. Dr. Türker Sahiner Alzheimer’in ayrintilarini anlatti.

Alzheimer, unutkanlikla baslayan bir hastalik ancak her unutkanlik Alzheimer anlamina gelmiyor. Unutkanlik ile beraber beceri kaybi görülüyor ve kisilik özellikleri degisim gösteriyorsa daha dikkatli olmak gerekiyor. Isim bellegi, görsel bellek gibi sadece bir bellek türünde güçlük çeken ancak tüm yasamini normal yasamini sürdüren bireyler vardir. Bu tür bellek zayifligi “hafif kognitif bozukluk” olarak adlandirilir. Bu kisilerin Alzheimer yakalanma riski üzerine yapilan çalismalar Alzheimer riskinin bir miktar daha arttigini ortaya koysa bile sonuçlar çok net degildir.

Alzheimer önlenemez ama yillarca ötelenebilir

Alzheimer hastaliginin kesin tedavisi yoktur. Ancak durum ümitsiz degil. 1997 yilindan itibaren bu hastaligin tedavisinde kullanilan dört önemli ilaç piyasaya çikmistir. Bu ilaçlara mümkün oldugunca erken dönemlerde baslanmalidir. Bu ilaçlar ilk yillarda bellek fonksiyonlarini güçlendiriyor. Ülkemizde 500 bin civarinda Alzheimer hastasi bu ilaçlari kullanmaktadir. Maalesef tani alamayan 500 bine yakin hastanin oldugunu tahmin ediyoruz. Son yillarda yasam tarzinin, metabolizmanin, zihinsel ve fiziksel egzersizlerin düzenli ve sürekli uygulandiginda hastaligin baslangiç yasinin yillarca geciktirilebildigi gösterilmistir. Erken sakin bir yasama geçmek ve buna eklenen hipertansiyon, asikar veya gizli kan sekeri oynamalari zihinsel egzersizlerden uzak kalmak ise baslangiç yasini 50 hatta 40’li yaslara kadar indirebilir.

Hasta bellek sagligi merkezlerinde tedavi edilmeli

Hastalarin kontrol muayenelerinde günlük yasam aktivitelerini belirleyen, davranis ve ruhsal durumlarini ortaya koyan testler kullanilmazsa tedavinin yararlari gözden kaçacaktir. “Bellek klinikleri” disinda yogun poliklinik hizmeti verilen hastanelerde hastanin durumunu iyi analiz etmek mümkün olmayabilir ve tedavinin yararini gözden kaçirmak belirgin yararinin olmadigi sonucuna ulasilabilir. Oysa nöropsikolojik testlerde olumlu bulgulari ortaya koyan çok sayida çalisma vardir.

Davranis problemleri de düzeliyor

Çok önemli diger bir nokta ise Alzheimer hastalarinda görülen davranis problemlerinin tedaviden olumlu yarar görmesidir. Yani yarar sadece hafiza alaninda beklenmemelidir. Saldirgan tutumlari olan toplum içi kontrolsüz davranislari olan bir hastanin daha uyumlu hale gelmesi bellek düzelmesi kadar önemlidir. Tedavi ile bunun saglanmasi aile için çok önemli bir kazanimdir. Alzheimer hastalarinda sosyal yasami hareketlendirmek, çesitli hobiler edinilmesini saglayacak programlar oldukça yarar saglayacaktir. Kisacasi beyni aktif tutmak belki hastalik sürecini durdurmayacaktir. Beyin etkinlikleri agir evreleri geciktiriyor ve hastanin sosyal yükünü hafifletiyor ve uyumu artiriyor.

Yakin gelecekte çok büyük ümit!

Alzheimer hastaliginin sebebini artik biliyoruz. Beyinde bildigimiz birkaç adet ve belki de henüz bilmedigimiz birkaç adet daha olmak üzere bir dizi proteinin birikmesi neticesinde olusan beyin hücre ölümü hastaligin gelisimine neden oluyor. Bugün ölen hücrelerin iletisim için kullandiklari eksik maddeleri yerine koyabiliyoruz. Kismen de basariliyiz. Ancak esas hedef hücre ölümünü önlemek ve proteinlerin ortamda birikmesini durdurmak veya temizlenmesini saglamak olacaktir. Biriken proteinlerden en önemlisi “Amyloid beta”nin ortamdan temizlenmesi için 2000’li yillarda Alzheimer asisi projesi hayata geçirilmistir. Burada amaç bu proteini kendi bagisiklik sistemimize tanitarak ortadan kaldirmakti. Bu program bu temizlik amacinda basarili oldu ancak hemen vurgulanmasi gereken konu ileri asama hastalar için asi yarar saglamiyor ve orta ve ileri evre hasta çalismalari durduruldu. 2012 yili yaz aylarinda baslayan 3 büyük çalismada asi çok genç ve risk yüksek bireylerde uygulaniyor. Bu çalismalar basarili olursa önümüzdeki 10 yil içinde kullanima sunulabilecek. Her hastalikta oldugu gibi Alzheimer hastaligi için risk tasiyorsak bu riski erken tespit etmek ve ona yönelik tedbirler almak su an için en büyük hedefimiz.