Basit bir dÜsme kalici sakatliga dÖnÜsmesin
 

Özellikle soguk kis günlerinde kar ve yagmurun da etkisiyle düsmeler ve yaralanmalar artiyor. Ufak bir düsme, sendeleme hatta evde yasanilan basit burkulmalar bile büyük problemlere yol açabiliyor. Kimi zaman önemsenmeyen bir yaralanmanin altindan el, bilek kiriklari çikabiliyor. Liv HOSPITAL Ortopedi Travmatoloji Bölümü’nden El, El Bilegi ve Dirsek Cerrahi Doç. Dr. Ayhan Kiliç, böyle durumlarda ne yapilmasi, nereye gidilmesi gerektigini açikliyor.

Ilk yapmamiz gereken nedir?

Çogu zaman dengemizi yitirdigimiz anda refleks olarak yaptigimiz ilk hareket, yere düserken elimizle korunmak ya da bulabildigimiz herhangi bir seye tutunarak bedenimizi korumak olur. Düsmenin yaralayici etkisini kismen de olsa hafiflettigimiz bu hareketlerle genellikle el bilegi, dirsek ve omuz eklemlerimizi daha dogrusu bunlari olusturan kemik, kas ve baglarimizi yaralariz. Özellikle el bileginde yogunlasan yaralayici kuvvetler bu bölgede genellikle sismeye ve agriya neden olur. Bazen de el ve el bileginin dogal seklinde bozulmalar “Çatal Sirti Deformitesi” gelisebilir ki bu kemiksel yaralanmanin en temel bulgusudur. Bandajlama, askiya alma gibi çesitli yöntemlerle korumaya alinan el bilegine soguk uygulama yapilmasi bilinen ilk müdahalelerin basinda gelir.

• Soguk kompres: Bir bez veya havluya sarilmis buz veya sogutulmus jellerin yaralanma sahasina yerlestirilmesi bölgesel sismeye ve agri gelisimine yönelik en etkili girisimdir.

• Bölgeyi hareketsiz hale getirmek: Bulabildigimiz bandaj malzemeleriyle çok sikmadan basitçe sarin ya da atki, esarp gibi bir materyalle kolu boyuna askilayin.

Nereye gitmeliyiz?

• Dokulardaki sismenin artmasini ve agrinin dayanilmaz olmasini beklemeden en yakin hastanenin acil ünitesine müracaat edilmeli, sirasiyla fizik ve radyolojik muayenelerin yapilmasi sart.

• Bu süreçte herhangi bir yiyecek-içecek alinmamasina özen gösterilmelidir. Yapilacak muayenelerin sonucunda bölgesel veya genel anestezi altinda bir girisim gerekebilir ki bu durumda yiyeceklerin soluk borusuna kaçmasi riski azaltilmasi amaciyla girisim geciktirilecektir.

• Radyografik incelemeler sonucunda siklikla el bilegini teskil eden iki uzun kemigin (radius ve ulna) eklem yüzlerinde veya karpal dizi kemikleri denen 8 küçük kemikte (özellikle skafoid kemik) kiriga rastlanilabilecegi gibi anatomik konumlarinin degismesi ile gelisen çikiklar saptanabilir.

• Yapilan muayenelerde kemiksel yapinin saglam olmasi yaralanma düzeyinin hafif olarak belirlenmesine yetmeyebilir. Çünkü el ve el bilegi çevresindeki bag yaralanmalari da oldukça ciddi problemlere yol açabildiginden dikkatle tedavi edilmelidir. Ayrica skafoid kiriklari, skafolunat bag yaralanmalari ve kikirdak yirtiklari yapilan ilk muayenelerde her zaman teshis edilemeyebilir. Bu bakimdan mutlaka ikincil degerlendirme olmalidir. Ayrica bilgisayarli tomografi (BT), manyetik alan görüntüleme (MRG) veya el bilegi artroskopisi gibi ek girisimlere gerek duyulabilir.

Ne zaman normale döner?

• El bileginde bir kirik saptanmissa kiriga bagli olumsuz faktörlerin (parçali ve eklem yüzlerine uzanim olmasi, açik yaralanmali olmasi) yani sira hastaya bagli faktörler de (yas, kemik kalitesi ve genel saglik durumu) tedaviyi belirleyici diger unsurlardir. Ayrica is ve hobiler, etkilenen bilegin baskin kullanimli olup olmamasi, tedavi beklentisi de belirleyici etkenlerdir.• Basit tip bir kirik varsa yani kirilan kemik uçlari yerinden oynamadiysa herhangi bir yerlestirme girisimine gerek yoktur. Bu tip kiriklarda 4-6 hafta süreyle kismi veya tam alçilama yapmak yeterli olur. Kaynamama riski yoktur, ancak kötü kaynama her zaman için bir risk teskil eder. Kisa bir rehabilitasyon program sonrasinda hastalar genellikle sagligina kavusur.

• Eger el bileginin kemiginde ayrismis ve/veya ekleme uzanim gösteren bir kirik varsa mutlaka açik veya kapali yöntemlerle cerrahi olarak yerlestirilme yapilmalidir. Bu tip kiriklarin tedavisi uzun sürer, farkli riskler ve özellikler barindirir. Ancak günümüzdeki cerrahi yöntemler ve kirik tespit materyallerinde yasanan gelismeler sayesinde hastalara daha kiriklari kaynamadan bile islevsellik kazandirilabilmektedir.

• Kirik, çikiklarin ve diger çevresel kemiklerin kiriklariyla beraber oldugu kompleks yaralanmalari tedavi etmek bazen çok ciddi riskler barindirir ve tedavisi uzun sürebilir. Kisinin gündelik yasamina dönmesi ve elinin fonksiyonlarini geri kazanmasi çok sikintili bir rehabilitasyon sürecini gerektirebilir.

• Kiriklarin gölgesinde kalip ihmal edilen ve “yumusak doku” olarak tanimlanan kas-tendon-bag yaralanmalari alçi atel veya istirahat ortezleriyle geçici bir tespiti takiben 3 hafta sonra yeniden degerlendirilmelidir.

• Tedavinin basarisi ve süresi; yaralanmanin basitligine degil sonrasindaki yaklasimin uygunlugu ve mükemmeliyetiyle iliskilidir.