ÖlÜm zor yasini atlatmak daha da zor
 

Küçük bir esyamizi yitirdigimizde bile üzülmekten kendimizi alikoyamazken, sevdigimiz birini kaybettigimizde yasanilan psikolojik travmanin ne kadar yikici oldugunu bir düsünün. Yakinimizi kaybetmeyi kabullenmeyen bizler, ilk basta inkâr edip öfkelensek de pazarlik ve çaresizlikten sonra bu aciyi kabul ediyoruz. Kabul etmesine kabul ediyoruz ama yastan da kimi durumlarda kurtulamayabiliyoruz. Kayip ve yas sürecinin son derece dogal, ancak asilmasi zor bir süreç olduguna dikkat çeken NPIstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi uzman psikologu Nazende Ceren Öksüz, yakinini yeni kaybetmis kisinin yasayabilecegi ruh halini degerlendirdi.

Hiç kimsenin sevdiklerini kaybetmek istemeyecegini ifade eden Öksüz söylendigi üzere ölümün zamansiz bir sey oldugunu belirtti. Bu durumda kisinin hayata hemen kaldigi yerden devam etmesinin mümkün olmayacagina vurgu yapan Öksüz, kisinin bu dönemde yasadigi öfke, üzüntü, çökkünlük, çaresizlik, suçluluk ve pismanlik gibi duygularin diger duygularini bastirdigini söyledi.

Kisinin biyolojik yapisi gibi psikolojik bir yapisinin da oldugunu unutulmamasi gerektigini hatirlatan Uzm. Psk. Öksüz, her bozulan dengenin yeni bir dengenin baslangici olduguna dikkat çekti.

Öksüz bu zor süreçte koruyucu faktörlerin önemli oldugunu hatirlatti. Bu süreçte zaman, aile destegi ve sosyal destek, bizi koruyan iç kaynaklarimizdir diyen Öksüz, bir kayip halinde kisinin 5 temel psikolojiye maruz kaldigini söyledi. Öksüz bu duygulari; inkâr, öfke, pazarlik asamasi, çaresizlik ve kabul seklinde siraladi.

Inkâr:

Inkârin derecesi kisiden kisiye göre degisebilir. Örnegin ölen yakininin arkasindan “hayir beni birakamazsin” seklinde aglayan kisiyle, evde ölen yakinini arayan ya da kendini gece yarisi mezarlikta bulan kisinin inkâr etme derecesi ayni degildir. Muhtemelen ikinci örnekteki kisi yas sürecini daha yavas ve zor atlatacaktir. Inkâr mekanizmasini cenaze törenlerinde de görebiliriz.

Örnegin evlilik öncesi ölen kisinin tabutuna gelinlik sarilmasi gibi… Ilk tepki olarak inkâr mekanizmasini kullanmamiz adeta bir helikopterin piste yumusak inis yapmaya hazirlanmasi gibidir. Kisi için ölüm o kadar agir bir darbedir ki, bu farkindalik yerine tam tersini kullanmak daha tercih edilesidir. Sok ve uyusma hissi de bu döneme eslik edebilir.

Öfke:

Kaybedilen kisiye veya bu kisinin tartisma yasadigi herhangi birine, ölüm sebebine yöneltilebilir.

Pazarlik asamasi:

Örnegin kisi: “eger bu yoldan kirmizi renk araba geçerse yasadiklarim bir rüyadir” der. Bunu en yalin haliyle çocuklarda görebiliriz. Çocuk, bundan sonra hep söz dinlerse ölen kisinin geri dönüp dönmeyecegini sorgulayabilir. Fakat yetiskin bireylerde de var olan ve dogal bir durumdur.

Çaresizlik:

Bu asamada kisinin basindan geçen durumu daha fazla idrak edebildigini, taslarin yerine oturmaya basladigini, fakat beraberinde çökkünlük ve çaresizlik duygulariyla acinin devam ettigini söyleyebiliriz. Yasananlarin farkina daha fazla varmakla beraber zihindeki bulaniklik, istah ve uykuda düzensizlik, zaman zaman aglamakli olma, yasamdan zevk alamama gibi durumlar devam eder.

Kabul ve yasami yeniden düzenleme:

Kaybedilen kisiye duyulan özlemin devam etmesiyle birlikte hayatin devam eder. Kisi günlük yasamina geri dönmüstür. Kabul, önce zihinsel sonra duygusal süreçle meydana gelir. Yani, “her seye ragmen hayat akiyor” derken gözleriniz dolmaya devam eder.

Siz içinizden bunlari söyledikçe duygulariniz da duraganlasmaya baslar. Zaman zaman özlem ve üzüntü hissetseniz de günlük yasaminiza geri dönersiniz. Hayatin diger alanlariyla ilgilenmeye baslarsiniz.

Bu sürecin çok kolay olmadigini, kaybin ve sonrasinda yasanan yas sürecinin dogal tepkiler oldugunu ifade eden Öksüz yasan yas sürecinin süresine dikkat çekerek, uyarilarda bulunuyor.

Yas süreci ne zaman problem haline gelir?

Yas süreci 3 aydan uzun süredir devam ediyor ve asagidaki belirtiler 1 aydir sürekli halde varsa yardim almamiz gerekmektedir. Asagidaki belirtiler yas sürecinin problem haline geldigine isarettir:

- Intihar düsünceleri
- Alkol ve madde kullanimi
- Kendimizi rüyadaymis, bosluktaymis gibi hissetme ya da hissizlik
- Öfke patlamalari
- Nedensiz asiri neselilik
- Olayi hiç olmamis gibi davranma
- Uyku ve istah düzensizligi
- Önceki travmalarin tetiklenmesiyle sürekli olarak ayni düsüncelerle mesgul olma, günlük hayata devam edememe.