En sikintili el bilegi kirigi, Skafoid kirigidir!
 

Skafoid, el bilegindeki 8 küçük kemikten en önemlisi ve en sik kirik gözleneni. Tedavi edilmedigi takdirde ciddi sorunlara yol açabilen Skafoid kirigi hakkinda KadiköySifa Atasehir Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmani Prof. Dr. Hakan Gündes bilgi veriyor!

Skafoid kemigi nedir ve islevi nedir?

El bilegi; karmasik hareketleri yapabilme kapasitesi ile vücudumuzun en yetenekli eklemidir. 8 küçük kemik basit bir hareket sirasinda dahi kendi arasinda birçok pozisyon degisikligi gösterir. Tüm bu organizasyonun temel yapi tasi skafoid adi verilen kemiktir. Yani hemen tüm hareket ve pozisyon degisiklikleri skafoid kemigi üzerinden olusur. Bu durum kirik sonrasi ortaya çikan agri ve fonksiyon kaybinin boyutlarinin neden bu derece fazla oldugunu açiklar.

Skafoid kirigi tanisinin konmasi sikintili bir süreçtir!

Skafoid kiriklarinin hem tanisinin konmasi, hem de tedavisi sikintili bir süreçtir. Yasanabilecek zorluklari özetlersek:

1- Skafoid kirigi olustuktan sonra tani konamayabilir veya tani atlanabilir. Kirik olustuktan sonra yapilan fizik muayenenin ardindan çekilen filmlerde (direkt grafi) kirik gözlenemeyebilir. Bu skafoid kemige özgü bir durumdur. Ayrica Bilgisayarli Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans (MR) inceleme tetkikleri ile daha detayli bilgi alinabilir. Bu asamada yapilabilecek en iyi yaklasim kirik varmis gibi davranmak ve 2-3 hafta süre ile el bilegini hareketsiz tutacak bir atel uygulamaktir. Bu sürenin sonunda tekrar grafiler elde edilir. Kirik gözlenmeye baslamis ise atel ile hareketsiz geçirilen zaman tedavi süresine eklenecegi için hasta tedavide vakit kaybetmemis olur.

2- Skafoid kirigi genellikle zor kaynar. Bu durumun çesitli nedenleri mevcuttur:

a- Bir kirigin kaynayabilmesi için kemige ulasan kan miktarinin normal sinirlarda olmasi gerekir. Skafoid kemik yapisi itibari ile damarlanmasi ve kanlanmasi iyi olan bir kemik degildir. Kirik sonrasi bu durum daha da belirgin hale gelir.

b- Daha önce de deginildigi gibi skafoid devamli hareket eden ve yer degistiren bir kemiktir. Kirik sonrasi alçi, atel vb gibi tedavi yöntemleri ile hareketsiz tutulmaya çalisilsa da küçük hareketlerin engellenmesi genellikle mümkün olamamaktadir.

c- Skafoid kemikte olusan kirik eklemin içerisinde kalmaktadir. Bu durum kirik yüzeyinin eklem sivisi ile temas halinde olmasina ve kirigi iyilestirecek pihtinin olusamamasina neden olmaktadir.

3- Skafoid kemik kirildiktan sonra kirik parçalarindan birisi ölebilir. Bu duruma avasküler nekroz veya aseptik nekroz adi verilmektedir. Kemigin ölümü skafoid kemik kiriklari sonrasi diger kemik kiriklarindan çok daha sik gözlenmektedir. Buradaki faktörler genellikle az önce deginilenler ile aynidir:

a- Skafoid kemigin kanlanmasinin sorunlu olmasi,

b- Eklemin içinde kalan bir kirik olmasi,

c- Kirik hareketinin engellenememesi,

d- Bir diger faktör kirik sonrasi olusan parçalarin büyüklügü ile iliskilidir. Kemik nispeten iki esit parçaya ayrilmis ise parçalardan birinde kemik ölümü olmasi olasiligi daha düsüktür. Eger parçalardan birisi çok küçük ise ve ekleme komsu ise kemik ölümü riski çok daha fazladir.

Skafoid kemigi kirigi tanisi nasil konur?

Tani konulmasi asamasinda hastanin hikâyesi, fizik muayene bulgulari ve direkt grafiler temel bilgi kaynaklaridir. Bu kaynaklar ile tani koyma veya tedaviyi planlamada sikinti yasanmasi durumunda BT ve MR inceleme gibi ileri tetkiklere basvurulabilir.

Skafoid kemigi kirigi tedavisi nasil uygulanir?

Alçi tedavisi: Anlatilan tüm olumsuzluklara karsin bazi skafoid kiriklari konservatif adi verdigimiz ameliyatsiz tedaviye olumlu yanit vermektedir. Bu tip kiriklar genellikle skafoid kemigin ortasina yakin bölümden ve enlemesine olusan kiriklardir ve alçi tedavisi uygulanmasi olasilik dâhilindedir. Alçinin en az 12 hafta (altinci haftada kontrol kaydi ile) uygulanmasi gerekliligi günlük yasam kalitesi ve hijyen gibi birçok sikintiyi beraberinde getirmektedir. Yukarida belirtilen olasi olumsuzluklara tahammülsüzlük de gerçekçi bir cerrahi girisim nedenidir. Skafoid kiriklarinin çok az bir kisminin alçi ile tedaviye uygun oldugunu belirtmek gerekir.

Cerrahi tedavi: Cerrahi tedavi ile kirilmis kemik eski anatomik pozisyonuna (kirik öncesi haline) getirilir ve kaynayana kadar bu pozisyonda kalmasi için bir takim cihazlar ile sabitlenir. Bu girisime ‘açik redüksiyon- internal fiksasyon’ adi verilmektedir. Bu kirik türü için özel olarak gelistirilmis vidalar en sik kullanilan sabitleme cihazlaridir.

Geç tani tedavi sürecini zorlastirir ve iyilesme süresini uzatir!

Tanisi konamamis veya geç basvuruda bulunmus hastalarda tedavi süreci çok daha sikintilidir. Daha önce belirtildigi gibi skafoid kemik el bilegi ekleminin tüm hareketleri esnasinda görev alan bir yapidir. Kirik sonrasi kemigin bütünlügünün bozulmasi tüm el bilegi biyomekanigini olumsuz yönde etkiler. Kemikler zaman içerisinde kendiliginden yer degistirmeye baslar ve el bilegi ekleminde çökme olusur. Bu tip durumlar genelde ‘kireçlenme’ olarak adlandirilmaktadir. Tüm bu süreç genellikle zamana yayilir, bu nedenle uygulanabilecek cerrahi tedavi türleri farklidir.

1- Sabitleme ve asilama: Kirik tespit edilir, kaynamasini tesvik etmek amaci ile asilama (greft) uygulanir. Bu asamada kaynama saglansa ve skafoid kemigin normal boyutlari korunmus olsa bile, geçen zaman içerisinde olusmus tahribatin geri dönmesi saglanamaz. Hastanin agrisinin azalmasi beklenir. El bilegi hareketindeki kaybin ne oranda geri dönecegini ise önceden kestirmek güçtür.

2- Kurtarici girisimler: Skafoid kirigi sonrasi kaynamama, kemik ölümü (avasküler nekroz), asinma (kireçlenme) gibi bulgularin birisinin veya tümünün gözlendigi geç tani konmus vakalarda uygulanabilecek yöntemlerdir. Bu yöntemler ile el bilegi ekleminin normal anatomisi ve biyomekaniginin korunmaz. Skafoidin tümü ve komsulugundaki iki kemik çikartilarak eklem hareketlerinin nispeten agrisiz olarak korunmasi amaçlanir.
Cerrahi tedavi süreci nasil gelisir?

Ortopedi veya El Cerrahisi uzmani muayenesi sonrasi tetkikleriniz istenecektir. Burada hedeflenen sadece tani degil kirigin evrelemesinin de yapilabilmesidir. Hastaligin evresi uygulanacak cerrahi yöntemin seçiminde büyük önem tasimaktadir. Skafoid kemik ile ilgili cerrahilerin büyük kismi bölgesel anestezi altinda uygulanabilir. Cerrahi sonrasi çogunlukla dirsek eklemine kadar uzanan bir alçi veya atel uygulanacaktir. Alçi veya atelin süresi uygulanan cerrahi yönteme göre 3 hafta ile 3 ay arasinda degisebilmektedir. Bu sürenin sonunda fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamasina geçilir. Amaç el, el bilegi ve kolun güç kazanimini saglamak ve hareket kaybini en aza indirgemektir.

Hangi sorunlar ortaya çikabilir?

Cerrahi yara bölgesinde kan birikmesi (hematom), enfeksiyon (iltihap) olusumu, doku yapisikligi nedeni ile parmak hareketlerinde kisitlilik, kronik agri (RSD), beklenen sonuçlarin geç veya hiç alinamamasi akla ilk gelen tersliklerdir. Skafoid kirigi tedavisinin zahmetli ve aylar sürecek uzun bir dönem oldugu unutulmamalidir. Bazen kaynamanin saglanamamasi nedeni ile ikinci bir cerrahi girisimin gerekliligi ortaya çikabilir.