Uyku sagligi ve kanser
 

Sagliksiz, kalitesiz ve yetersiz bir uykunun getirdigin yorgunluk, isteksizlik, keyifsizligi çogumuz yasamistir. Uyku sorunlari yerlesik olup aylarca yillarca süregiden hastalarda ise bu durum kendilerini de asan, aileye, çevreye, is yasamlarina yansiyan belirgin sorunlara neden olmaktadir. Insomni (Uykusuzluk) ve Uyku Apnesi (Horlama Hastaligi) problemlerinin, teker teker bireylere ve yakin çevrelerine oldugu kadar bulunduklari topluma ve ekonomiye de agir yük getirdigi gün geçtikce daha iyi anlasilmaktadir.

ABD'de yapilan son arastirmalar, uyku hastaliklarinin ve bunun sonucu olusan yilik üretim kaybinin 63.2 milyar dolar kadar olduguna isaret etmektedir. Benzer bir arastirmaya göre, Avustralya'da uyku sorunlarina bagli yillik maddi kayip, toplam gelirlerin %2 kadarina denk gelmekte.

Farkli uluslardan birçok bilimsel çalisma uyku hastaliklarinin obesite, seker ve tiroid hastaligi risklerini belirgin sekilde arttirdigina isaret etmektedir. Uyku sorunlari, özellikle erkeklerde kalp hastaliklari basta olmak üzere çesitli nedenlerden ölüm oranlari artisi (mortalite) ile ilintilendirilmistir. Hatta bir arastirmanin sonuçlari, siddetli insomni hastalarinin çocuklarinda da ruhsal sorunlarin, madde bagimliligi ve intihar risklerinin yükseldigini düsündürmektedir.

Son 2 yil içinde artan sayida bilimsel arastirma, uyku apnesi hastaliginin kanser riskini de arttirabilecegini düsündürmektedir. Bu konuda hem gece içindeki kisa süreli bogulmalarin getirdigi oksijen kaybinin, hem de uykunun onlarca, bazen yüzlerce defa 5-10 saniye de olsa, nefes alabilmek için kisa uyanmalarla bölünmesinden dogan kalite bozuklugunun rol oynadigi düsünülmektedir. Ispanya'da binlerce uyku apnesi hastasinin süregiden takiplerinde, hastaligi en siddetli olanlarda, her türden kansere yakalanma riskinin apnesi olmayanlara göre %65 arttigi saptanmistir. ABD'deki Wiskonsin Eyaletindeki bir çalisma, 1500 resmi görevlinin saglik taranmasinda siddetli apnesi olan hastalarda kanserden ölme sikliginin bes kat arttirdigi bildirilmistir. Yine ABD'de 1989'dan beri süre giden uzun soluklu bir uyku sagligi taramasinda orta siddetli uyku apnesi hastalarinda kanser riskinin 2 kat, siddetli hastalarda ise 4.8 kat arttigini göstermistir.

Öte yandan kisa süre önce yayinlanan bir arastirma sonuçlari, kanser hastalarinda düzenli ve saglikli uykunun tedaviyi hizlandirdigina ve tekrarlari azalttigina dair veriler elde edilmis. Meme kanseri olan kadinlarda kortizol düzeyin günlük dalgalanmalarinin aksadigi belirlenmis. Normal olarak kortisol hormonunun artmis düzeyleri gece (uyku) saatlerinde ortaya çikar. Meme kanseri olan bazi hastalarda bu artislarin ögleden sonraki saatlere kaydigi görülmüs. Bu degisikligi gösteren hastalarda da ölüm riskinin yükseldigi saptanmis. Kortizol vücutta bagisiklik sisteminin önemli bir ögesi oldugundan bu sirkadiyen (gündöngüsel) degisikligin vücudun kanserle mücadelesini olumsuz etkileyebilecegi düsünülmüs. Uyku düzensizliklerinin ve hastaliklarinin etkiledigi baska bir hormon da melatonin hormonudur. Beyindeki küçün bir salgi bezinden salinan bu hormon, otomatik vücüt fonsiyonlarinin gece/gündüz degisikliklerinin uyumlu ve eszamanli gerçeklesmesini saglayan bir orkestra sefi gibi çalisir. Ayni zamanda anti-oksidan etkileri olam bu hormaonun, gün içinde hasar gören DNA moleküllerinin onariminda da rol oynadigi düsünülmektedir. Bu islevin aksamasinin da kanser riskini aarttirdigi tedaviyi olumsuz etkiledigi ileri sürülmektedir. Melatoninin etkiledigi diger bir hormon da östrojendir. Bu hormon salinimindaki anormal günlük degisikliklerin gögüs ve overlerdeki kanser hücrelerinin bölünüp artmalari hizlandirabilecegi düsünülmektedir.

Son çalismalar, sürekli gece vardiyasinda çalisan kadinlarda uzun vadede meme kanseri riskinin arttigina isaret etmektedir. Farelerde yapilan hayvan deneylerinde de sirkadiyen ritimleri bozulan hayvanlarda tümor ortaya çikisinin belirgin olarak arttigi bildirilmistir. Kanser hastalarinin genel endise ve stres nedeniyle uykularinin bozulmasi çok sik rastlanan bir durumdur. Son gelismelerin isiginda hastalarin kanseri gibi uyku bozukluklarinin da degerlendirlmesi ve gerekirse tedavi edilmesi lazimdir.

Ülkemizde de uyku hastaliklarinin hem bireylerin saglik düzeyini, hem de verimliliklerini önemli derecede etkiledigini kabul edebiliriz. Direksiyonda uyuklamalarin maddi ve can kaybi faturasinin ne kadar yüksek oldugunu günlük haberlerde takip ediyoruz. Is yerinde ve egitim/ögrenimde yetersiz/kalitesiz uykunun maliyetini ise ancak tahmin edebiliriz. Süregiden günlük yorgunluk, unutkanlik, sinirlilik, keyifsizlik, isteksizlik gibi duygu durumlarinda yeterli ve kaliteli uyumamanin rolü artik tartisilmiyor bile . Bütün bunlara ek olarak simdi uyku bozukluklarinin bir kanser riski faktörü olabilecegini de ögreniyoruz. Doganin, yasamimizin üçte birini "uykuda israf etmemizi" istedigini düsünmek saflik olur.

Saglam kafa, "iyi uyuyan" saglam vücutta bulunur!