Beyni aktif tutun, alzehimer’dan uzak durun

[eg24]

Alzheimer, unutkanlikla baslayan bir hastalik ancak her unutkanlik Alzheimer anlamina gelmiyor. Liv Hospital Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Türker Sahiner, “Beyni ne kadar aktif tutarsak Alzheimer riskinden o kadar uzaklasiriz” diyor ve herkesi uyariyor: “Zihinsel ve fiziksel egzersiz beyinde yeni devreler olusturur. En tehlikelisi ise erken duragan sakin bir yasama geçmektir. Hafizanizi güçlendirmek için kosun, yürüyün, oynayin, bulmaca çözün, televizyon izleyin. Aktivite sayisini çesitlendirin.”

Saglikli bir beyin nasil yaslaniyor?

Ilerleyen yasla beraber her normal insanin vücut organlari, kaslari hacimsel olarak küçülür, beyin de hacimsel olarak bu küçülmeden payini alir. Ortalama 75 yas yasayan bir kisinin beyin hacmi yüzde 15 ile 20'ye yakin bir küçülme gösterir. Bu durum tip dilinde beyin atrofisi olarak adlandirilir. Beyinde küçülmenin en önemli bulgusu “yasa bagli unutkanlik” olarak tanimlanir. Yas ilerledikçe insanlarin bir miktar unutkan olmasi dogal sayilabilir. Oysa ilerleyen yasla görülme sikligi artan Alzheimer hastaliginda görülen unutkanlik çok farkli özellikler gösterir.

Yetiskin bir insan hafizasinda ne kadar zaman önceki bilgileri saklayabilir?

Hafiza ögrenilen her aktivitenin önce kayit sonra uzun süreli bellekten çagrilma sürecini saglayan beyin yetisidir. Yakin, orta ve uzak bellek diye üç farkli bellek türü tanimlanabilir. Yakin dakikalarla, orta bellek günlerle, uzak bellek ise yillarla tanimlanabilecek sürelerde saklanabilen yetilerle açiklanabilir. Beyinde her bellek türünden sorumlu farkli anatomik alanlar mevcuttur. Özellikle Alzheimer hastaliginda ilk olarak yakin bellek tutulur. Ve hastanin yakinmalari öncelikle yakin bellekle ilgilidir. En eski ve en güçlü kaydedilen bilgiler eger beyni tutan Alzheimer veya benzeri bir hastalik yoksa yasamin son dakikasina kadar saklanabilir. Beyin dinamik ve degisken bir organdir. Yeni elde edilen bilgiler eski bilgilerle iliskilendirilerek saklanir. Bu nedenle en eski bilgiler sürekli baska bilgilerle iliskilendirildigi için en kalici en eski bellekte yer alirlar. Mesela anne kavrami böyle bir kavramdir. Dolayisiyla tekrarlamak ve eski bilgilerle yeni yetilerle gelistirmek bellek için güçlendirmek adina çok yararlidir.

Stres hafiza sorunlarina neden olabilir mi?

Stres insan beynini yeni bilgilere kapatan en güçlü uyarandir. Stres aninda aktive olan organizmanin korunma dürtüsü ve buna bagli yükselen adrenalin seviyesi yeni kayit sistemlerini adeta bloke eder. Buna en iyi örnek ani yasanan korku ya da üzüntülerin detaylarinin sonradan hiç hatirlanamamasidir.

Bazi insanlarin hafizasi neden daha kuvvetli?

Yakin bellek ve kayit merkezi hipokampustur. Sag ve sol beyin derinliklerinde yer alan bu anatomik yapi tüm kayit ve yakin bellekten sorumlu isleri üstlenir. Bu yapilarin genetik olarak çok gelismis kisilerde çok hizli ögrenme ve yakin bellek kapasitesindeki artis dikkat çekicidir. Alzheimer hastaliginda ilk tutulan bu yapi nedeniyle hizla yakin bellek kusurlari gelisir ve ögrenme güçlesir.

Hafiza güçlendiren besinler nelerdir?

Beyin özellikle hafizayi güçlendirici besinler bakamindan kanitlanmis bir listeye sahip degildir. Dengeli ve Akdeniz tipi bir diyet tüm organlarda oldugu gibi beyin için de yasamsal önem tasir. Özellikle deniz ve deniz ürünleri ve Omega 3 tipi yag asitleri içiren diyetler çok iyi kanitlanmamakla beraber bellek için daha yararli gibi gözükmektedir.

Hafiza güçlendirme çalismalari Alzheimer’i engeller mi?

Alzheimer hastaliginin yasla hiçbir ilgisi yoktur. Yani her yaslanan bireyde görülecek diye bir kural yok. Ancak çogu zaman ileri yaslarda baslar. Ancak genetik olarak yaktin olmayan ve beyin için zarar olusturabilecek bir çevrede yasamayan bir bireyin Alzheimer’a yakalanmasi söz konusu olamaz. Beyni ne kadar aktif tutarsak Alzheimer riskinden o kadar uzaklasiriz. Her türlü zihinsel ve fiziksel egzersizin beyinde yeni devreler olusturdugunu biliyoruz. Her yeni devrede bellegi güçlendiren bir katkidir. Kisacasi her türlü aktivitenin faydasi vardir, aktiviteleri sayica çesitlendirmek çok daha yararlidir. En tehlikelisi ise erken duragan sakin bir yasama geçmektir.