Osteoporoz sarisinlari vuruyor

[eg24]

Yas ilerledikçe özellikle kadinlarda kemik erimesinin artmasina paralel olarak kalça kirigi olusma sikliginda ciddi artislar görülüyor. Yapilan arastirmalar, yasam boyu osteoporoza bagli kirik görülme oraninin erkeklerde yüzde 15-20, kadinlarda yüzde 40-50 oldugunu gösteriyor. Kalça kiriklari sadece yasa bagli olarak degil, geçirilen travmalar, düsmeler sonucu da olusup hayati tehdit eden boyutlara varabiliyor. Sarisin, ince ve solgun derili olanlarin osteoporoz riski altinda oldugunu söyleyen Liv Hospital Kalça Cerrahisi Uzmani Prof. Dr. Aykin Simsek “Cerrahi tedavi bilgi, deneyim ve donanim gerektirir. Deneyimli bir ekip tarafindan yapilacak olan eksiksiz planlanmis, dogru implant seçilmis bir ameliyat, hastanin sag kalim süresini ve yasam kalitesini olumlu etkiler” diyor.

Osteoporoz nedir?

Halk arasinda kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz; kemik kütlesindeki azalma ve kemik mikro mimarisindeki bozulma sonucu ortaya çikan kemik kirilganligindaki artistir. Kirik ortaya çikincaya kadar osteoporoz sessiz seyreder. Yapilan arastirmalarda, yasam boyu osteoporoza bagli kirik görülme orani erkeklerde yüzde 15-20, kadinlarda yüzde 40-50’dir. Osteoporoz görülme sikligi 50 yas ve üzerinde daha yüksektir. Yasli nüfusun artmasi ile birlikte osteoporoz önemli bir halk sagligi sorunu haline gelmistir. Osteoporoza bagli ortaya çikan kiriklar, özellikle yasli hastalari etkiler. Bu hastalarin tani ve tedavisi güçtür. Kiriklar sonrasindaki hareketsiz yasam, sag kalimi ve yasam kalitesini olumsuz etkiler. Osteoporoz önlenebilir, tanisi konulabilir ve tedavi edilebilir bir hastaliktir. Bu nedenle osteoporozda risk faktörlerinin bilinmesi, erken tani ve tedavi kirik riskini azaltir.

Osteoporoz tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmeyen osteoporoz hastalarinda kirik görülme riski yüksektir. Omurga kiriklari, kalça eklemi çevresinde kiriklar, el bilegi eklemi çevresinde kiriklar ve omuz eklemi çevresinde kiriklar siklikla osteoporoz sonrasinda görülür. Tedavi; hastanin özelliklerine, kirigin yer aldigi kemige ve yerlesimine, hekimin deneyimine göre farklilik gösterir. Amaç hastaya erken dönemde kirik olmadan önceki islevlerini en kisa süre içinde kazandirmaktir. Bir kirik olustuktan sonra ayni bölgede ya da farkli bir yerlesimde yeni bir kirik görülebilecegi akilda tutulmalidir.

Omurgadan sonra kalça kirigi riski artar

Omurga kirigi teshisi koyulan bir hastada kalça kirigi gelisme riski yaklasik olarak 4-5 kat artar. Bu nedenle osteoporoza bagli gelisen kiriklarin tedavisi yapilirken, bu hastalarda yeniden kirik gelisimini önlemek için mutlaka sistemik osteoporoz tedavisi uygulanmalidir.

65 bin kalça kirigi olmasi bekleniyor

Artan düsme riski ve azalan fiziksel etkinlikler özellikle kalça kiriklari olusma riskini artiriyor. Türkiye’de 50 yas üzerindeki kadinlarda yasam boyu kalça kirigi riski yüzde 15 olarak rapor edilmistir. 2010 yilinda Türkiye’de yapilan bir arastirmada 50 yas üzeri bireylerde 24 bin kalça kirigi tespit edilmis ve 2035 yilinda bu rakamin 65 bin olacagi öngörülmüstür.

Kaslar kuvvetsizse kirik olusabilir

Kalça kirigi en sik düsme sonrasinda olusur. Her düsme kirikla sonuçlanmaz. Kirik olasiligi kemik kalitesi ve kantitesi disinda düsmenin enerjisi ve darbenin kalça üstüne ya da yakinina gelmesi ile baglantilidir. Kas gücü eksikligi, durus ve yürüme bozuklugu, eklem hastaliklarinin varligi, görme kusuru, ortostatik hipotansiyon düsme riskini arttiran faktörlerdir. Düsme sonrasi hastaneye getirilen bir hastada dikkatli öykü alinmasi, fizik muayene ve radyolojik tetkiklerin yardimiyla kalça kiriklari teshis edilebilir. Ayrilmamis kiriklarin teshisi zordur. Düz röntgen grafileri degerlendirilirken bu tip kiriklar kolaylikla gözden kaçabilir. Düsme sonrasi degerlendirilen yasli hastalarda kirik süphesi varliginda düz röntgen grafisinde bulgu yok ise, kirigi gözden kaçirmamak için bilgisayarli tomografi ve/veya manyetik rezonans inceleme tetkiki istenmelidir.

Sarisinsaniz dezavantajlisiniz!

Kimler osteoporoz riskiyle karsi karsiya?

• Yaslilar: Bagirsak kalsiyum emiliminin azalmasi

• Genetik faktörler: Ailede osteoporotik kirik hikayesi olmasi, beyaz irk, sarisin, ince ve solgun derili olmak, 58 kilodan zayif olmak

• Hormonlar: Kadin olmak, erken menopoz, geç ergenlik diyebilir miyiz, dogum yapmamis olmak

• Beslenme: Düsük kalsiyum ve D Vitamini alanlar

• Yasam sekli: Hareketsiz yasam, sigara ve alkol kullanimi, fazla kahve tüketimi, günes isigindan faydalanmama)

• Ilaçlar ve hastaliklar: (Glikokortikoid kullanimi, heparin, metotreksat, seker hastaligi, romatizmal hastaliklar)

Kalça kiriklari tedavisi

Kalça eklemi çevresinde kirik tanisi koyulan hastalarin hemen hemen tümü hastanede yatis ve cerrahi tedavi gerektirir. Kalça kirigi gelisen yasli hastalarda, cerrahi disi tedavi yöntemleri uygulandigi zaman uzun süren yatisa ikincil olarak ortaya çikan akciger, böbrek ve bagirsak sorunlari, tromboembolik komplikasyonlar, basi yaralari hastalarin yasam kalitesini ve sag kalim sürelerini azaltmaktadir. Bu nedenle, kirik sonrasi en erken dönemde bu hastalarin destekli olarak ayaga kaldirarak rehabilitasyonlarinin yapilabilmesi için cerrahi tedavi gerekmektedir. Ameliyat ile hastanin erken dönemde mobilizasyonu ve kirik öncesindeki islevlerine geri dönmesi amaçlanir. Bu hastalarin ilk tedavisinin hastanin tek sansi oldugu dikkate alinmalidir. Kalça eklemi çevresinde meydana gelen kiriklar eklem kapsülü içinde ve disinda yerlesir. Eklem kapsülü disinda yer alan kiriklarin tedavisinde kirigin uygun pozisyonda iyilesmesini saglayacak güçlü internal tespit yöntemleri kullanilir. Modern kalça çivileri ve plaklari bu amaçla kullanilmaktadir. Kapsül içinde yer alan ayrilmamis kiriklarin tedavisinde ise özel vidalar ya da kalça kompresyon çivileri kullanilabilmektedir. Bu tip ameliyatlardan sonra kirik çizgisinde kaynama sorunu gelisen olgularda ikinci bir ameliyat gerekebilir. Ayrilmis kapsül içinde yer alan femur boyun kiriklarinin tedavisinde ise kirik parçanin kaynamasindaki zorluk nedeniyle kirik parçanin çikarilarak protez uygulanmasi gerekir. Total veya parsiyel protez, hastaya ait özellikler dikkate alinarak seçilir. Protez ameliyatindan sonra hastanin mobilizasyonu ve erken dönemde rehabilitasyonu mümkündür.

Tedavi eksiksiz planlamali

Cerrahi tedavi, hastanin genel durumu ve sistemlerinin anestezi için en uygun oldugu dönemde yapilmalidir. Kalça kiriklarinin cerrahisi teknik olarak zordur. Cerrahi tedavi bilgi, deneyim ve donanim gerektirir. Deneyimli bir ekip tarafindan yapilacak olan eksiksiz planlanmis, dogru implant seçilmis bir ameliyat, hastanin sag kalim süresini ve yasam kalitesini olumlu etkiler. Düsük oranlarda görülmekle birlikte yüzeysel ve derin enfeksiyon, kirik çizgisinde iyilesmeme, protezde çikik, protez çevresinde kirik, erken gevseme ve derin ven trombozu cerrahi tedavi sonrasinda görülebilecek komplikasyonlardir.

Düsme sonrasi kalça kirigindan nasil korunabiliriz?

• Uygun beslenme, egzersizler ve ilaçlar ile osteoporozun önlenmesi ve tedavisi yapilirken, yasam alaninda alinacak bazi önlemlerle düsme riski azaltilarak kalça kirigi olusma sikligi azaltilabilir.

• Osteoporoz tanisi olan hastalar yürürken, yürüteç ya da baston kullanmalidirlar.

• Yürürken alçak topuklu ayakkabilari tercih etmelidirler.

• Tabani kaygan olmayan, yere sikica tutunan ayakkabilari kullanmak gerekir.

• Osteoporozlu kisilerin çevresinde yer alan kaygan zeminler, kapi esikleri ve hali yükseltileri ve kablolar ortadan kaldirilmalidir.

• Banyo ve tuvaletlerde tutunabilecek, yeteri kadar aydinlatilmis ortamlar tercih edilmelidir.

• Osteoporozlu hastalarin çevresinde evcil hayvanlar ve çocuk oyuncaklari bulundurulmamalidir.

• Denge koordinasyon egitimi almalari önemlidir.

• Kas güçlendirici egzersizler ile düsme riski azaltilabilir.

6 hafta sonra cinsel hayata

Total kalça protezi sonrasinda uygulanacak olan rehabilitasyon hastaya ve kalça protezi ameliyati cerrahi teknigine bagli faktörlere bagli olarak degisiklik gösterir. Rehabilitasyonun amaci hastayi bir an önce ayaga kaldirarak günlük yasamina kavusturmak olmalidir. Bu hedefin gerçeklestirilmesinde hekim, hasta ve fizyoterapist iletisimi son derece önemlidir. Uyumlu bir çalismayla hastalar, en kisa sürede bagimsiz yürüyüslerini kazanabilir ve günlük yasantilari için gerekli olan islevlere sahip olabilir. Hastanin rehabilitasyon programina verdigi yanita göre degismekle birlikte, ameliyati takiben ortalama 3 ay sonunda hastalar günlük yasamlarina geri dönebilirler ve yaklasik 1 yil sonunda ameliyattan tam olarak yarar elde ederler. Total kalça protezi ameliyatini takiben ortalama olarak 6 hafta sonunda, meydana gelebilecek çikik komplikasyonu riskini azaltmak için güvenli seks pozisyonlarinda cinsel yasam baslar.